Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Çerçevesinde, Ceza Muhakemesi Kanunundaki “Tutuklama Kurumu”nun İncelenmesi
Gökmen AVCI
ÖZET:
Çalışmada “tutuklama kurumu” Türk Ceza Kanunu kapsamında, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin emsal kararları ile beraber ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler: Tutuklama, Şüphe, Kuvvetli Suç Şüphesi, Kaçma Şüphesi, Ceza Muhakemesi Kanunu, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Kefalet, Ev Hapsi.
I. Tutuklama Kavramı, Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği
Anayasada ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda tutuklamanın tanımı yapılmış değildir. Ancak öğretide tutuklamanın çeşitli tanımları yapılmıştır. Kunter’e göre1 tutuklama “muhakeme hukuku açısından zorunlu hallerde hâkimin verdiği karara dayanılarak henüz bir yargı kararı ile hürriyeti kaldırıcı cezaya mahkûm olmadan sanığın kişi özgürlüğünün kaldırılmasıdır”, Centel’e göre2 “suçlu olduğu konusunda henüz kesin hüküm bulunmayan ama suç işlediği şüphesi kuvvetli olan kişinin özgürlüğünün, ceza muhakemesinin gerçekleştirilebilmesi ya da muhtemel bir mahkûmiyetin ilerde yerine getirilebilmesi için, yazılı hukuktaki koşullarla ve hâkim kararıyla geçici olarak kaldırılması”dır. Yurtcan’a göre3 “tutuklama bir yargıç kararıyla anayasada ve yasada belirtilen koşulların gerçekleşmesi ile bir kişinin henüz suçluluğu hakkında kesin karar verilmeden önce özgürlüğün kaldırılması”dır. Yargıtay Ceza Genel Kuruluna göre ise (2004/8-30 Esas, 2004/49) “tutuklama ceza yargılamasının güvenli yürümesini ve amacına erişmesini sağlamaya yönelik yargılama hukuku açısından zorunlu hallerde hâkimin verdiği karara dayanan bir önlemdir. Yargılamadaki amaca göre önleyici bir koruma önlemi olduğu kadar kişi özgürlüğünü kısıtlayan bir içerik de taşımaktadır”.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 5. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendine göre tutuklama; bir suç işlediği hakkında geçerli şüphe bulunan veya suç işlemesine ya da suçu işledikten sonra kaçmasına engel olmak zorunluluğu inancını doğuran makul nedenlerin bulunması dolayısıyla, bir kimsenin yetkili merci önüne çıkarılmak üzere yakalanması ve tutuklu durumda bulundurulması olarak tanımlanmıştır. Sözleşme organlarının içtihatlarında da tutuklama; yetkili adli makam önüne çıkarılmak üzere kişinin hapsedilmesi olarak tanımlanmaktadır.
