1982 Anayasasına Göre Anayasanın Değiştirilmesi İçin Gerekli Çoğunluk Hakkında Düşünceler

Ferhat YILDIZ

ÖZET:

1982 Anayasasına göre Anayasanın değiştirilmesine ilişkin gerekli çoğunluk hususunda belirtilen hükümler, tartışmaya açık şekilde kaleme alınmıştır. Özellikle de Cumhurbaşkanı tarafından Anayasayı değiştiren kanunun meclise iadesi sonrasında, Meclisçe yeniden kabul edilebilmesi için gerekli çoğunluk hakkındaki Anayasa hükmü, muğlak olmaktan öteye gidememektedir. 2007 yılında Anayasa Mahkemesinin verdiği karara baktığımızda da bu hususta kesin bir sonuca ulaşmamız mümkün gözükmemektedir. İşte bu çalışmayla 1982 Anayasasına göre Anayasanın değiştirilmesi için gerekli çoğunluk hakkında, Anayasa Mahkemesi kararları ışığında ve Anayasanın ilgili hükümleri etrafında incelemede bulunmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler: 1982 Anayasası, Anayasanın değiştirilmesi için gerekli çoğunluk, Anayasa Mahkemesi.

I. Giriş

Anayasaların değiştirilmesi, birkaç ülke dışında çeşitli biçim kuralları ile zorlaştırılmıştır. Ülkemizde de, şimdiye kadarki tüm anayasalarda, 1921 Anayasası dışında, Anayasanın değiştirilmesine yönelik özel, zorlaştırıcı usul hükümleri getirilmiştir. Nitekim 1924 Anayasasının 102’nci maddesi; Anayasanın değiştirilmesi teklifi nin, Meclis üye tamsayısının en az üçte biri tarafından imzalanmasını ve değişikliklerin Meclis üye tamsayısının en az üçte iki oyuyla kabul edilmesini şart koşmuştur. 1961 Anayasasının 155’inci maddesi ise; Anayasanın değiştirilmesine yönelik tekliflerin, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az üçte biri tarafından yazılı olarak verilebileceğini, tekliflerin ivedilikle görüşülemeyeceğini ve değiştirme teklifinin kabulünün ancak, Meclislerin ayrı ayrı üye tamsayılarının üçte iki çoğunluğunun oyuyla mümkün olabileceğini düzenlemiştir. Sonuç olarak 1982 Anayasasının 175’inci maddesi de aşağıda inceleyeceğimiz tartışmaları barındırsa da, Anayasanın değiştirilmesine yönelik zorlaştırıcı bir hüküm olarak karşımıza çıkmaktadır.

Biz bu çalışmamızda, 1982 Anayasasının, ciddi tartışmalara, doktrinde de, biraz sonra göreceğimiz olasılıklar kadar farklı görüşlere neden olan ve özellikle Anayasa Mahkemesinin konuya ilişkin 2007 yılında verdiği tartışmalı bir kararı¹ ile kamuoyunu bir dönem meşgul eden, Anayasanın değiştirilmesine ilişkin 175’inci maddesini ele almaya çalışacağız.