Fransız Ceza Hukukunda Uyuşmazlıkların Muhakeme Dışı Çözüm Yolları Bağlamında Yaptırım Sözleşmesi ve Müessesenin Türk Ceza Hukukunda Uygulanabilirliği

Mustafa TAŞKIN

ÖZET:

Bu incelemede, yaptırım sözleşmesinin ilk düzenlenmesinden bu yana geçirdiği evreler, müessesenin hukuki niteliği, uygulama koşulları, uygulanabilecek yaptırımlar ile uygulama usulü ele alınacaktır. Daha sonra da Türk ceza hukuku sisteminde benzer müesseseler kısaca incelenecektir. Son olarak da yaptırım sözleşmesi müessesesinin Türk ceza hukuku sisteminde uygulanabilirliği konusunda değerlendirmelerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler: Uyuşmazlıkların Muhakeme Dışı Çözüm Yolları, Alternatif Çözüm Yolları, Yaptırım Sözleşmesi, Uzlaşma.

Giriş

Yüzyıllardan beri adım adım oluşturulan ve her modern ülkenin kabul edip uyguladığı klasik ceza muhakeme usulü ilkeleri 1990’lardan itibaren tartışılmaya başlanmıştır. Zaman içerisinde işlenen suç sayısındaki artış mahkemelerin iş yükünü öyle artırmıştır ki, hemen her ülkede, bazı küçük suçlarda, klasik muhakeme standartlarından vazgeçmek ve ceza verme işlemlerini basitleştirmek zorunluluğu doğmuştur. Bu zorunluluk önceleri hâkimin duruşma yapmadan karar vermesi şeklinde tezahür etmiş; sonraları ceza verme yetkisinin, belirli şartlar altında savcılara, hatta idari organlara bırakılması kabul görmeye başlamıştır. Hatta Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi R(87)18 ve R(99)19 sayılı kararlarıyla, küçük suçlarda ceza adaletinin basitleştirilmesi tavsiyesinde bulunmuştur¹.

Ülkemizde de aynı süreç yaşanmış ve uyuşmazlıkların muhakeme dışı çözümüne yönelik arayışlar başlamıştır. Uyuşmazlıkların muhakeme dışı çözümüne yönelik bazı düzenlemeler yapılmıştır. Bu bağlamda uzlaşma, önödeme, kamu davası açılmasının ertelenmesi ve kabahatlerin idare tarafından cezalandırılması gibi müesseseler işletilmektedir. Aşağıda da inceleneceği gibi, bu yollara başvurulabilecek suçlarla ilgili kapsam oldukça dar tutulmuş olup kovuşturma öncesi çözüm yolları oldukça sınırlı bir alanda işletilebilmektedir.