İdarenin Maddi Tazminat Ödeme Yükümlülüğü

Canan YILMAZ

ÖZET:

İdarenin, işlemlerinden ve eylemlerinden doğan zararlarını tazmin yükümlülüğü, hem anayasal bir zorunluluktur hem hukuk devleti olmanın zorunlu bir sonucudur. İdarenin, verdiği zararları tazmini, maddi ve manevi tazminat şeklinde olup sadece para borcudur. Bu hususta, ölüm halinde kimlerin maddi tazminat talep edebileceği (destekten yoksun sayılacağı), bedeni zararlarda iş göremezlik tazminatı ve efor tazminatının ödenmesi gibi hususlar önemli olup çalışma kapsamında özellikle bu hususlarla ilgili açıklamalar yapılmış ve bu konular Danıştay kararları doğrultusunda incelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: İdare hukukunda maddi tazminat, maddi zarar, destekten yoksun kalma tazminatı, işgöremezlik tazminatı.

A. Giriş

Genel olarak, idarenin, işlemlerinden ve eylemlerinden doğan hukuki sorumluluğu, tazmine yönelik bir sorumluluk olup bu husus Anayasanın 125. maddesinde idare, kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlüdür, şeklinde ifadesini bulmuştur. 2577 sayılı İYUK’un 2. maddesinin 1. bendinin (b) fıkrasında ise, idari işlem ve eylemlerden dolayı hakları muhtel olanların idareye karşı tam yargı davası açabilecekleri belirtilmiştir. İdare hukuku yönünden bu tazmin borcunun, yalnızca para borcu olduğu söylenebilir. Bir idari etkinlik sonucunda ortaya çıkan zarardan sorumlu görülen, yani hukuki sorumluluğuna hükmedilen idare, bu zarara eşit değerde para ödemekle yükümlü tutulabilir¹. Verilen zarar, olayın şartlarına göre maddi zarar veya manevi zarar olarak nitelendirilebilir. Zarara uğrayan kişi her iki zararının tazminini de isteyebilir. Her ne kadar maddi zararın tespiti, manevi zarara göre daha kolay gibi görünse de, bu konuda da uygulamada bazı sıkıntılar yaşanmaktadır. Bu sıkıntıların daha çok, idarenin kimlere karşı maddi tazmin yükümlülüğü altında olduğu ile söz konusu tazminat miktarının dönemin koşulları ve olayın şartları doğrultusunda belirlenmesi ve hesaplanması noktasında kilitlendiğini söyleyebiliriz.

Çalışmamızda idarenin, işlemlerinden ve eylemlerinden doğan zararlarından dolayı maddi tazmin borcu üzerinde durulmuş olup bu çerçevede kimlerin hangi durumlarda idareden maddi tazminat talep edebileceği, maddi tazminatın ne şekilde hesaplandığı ve bu konuda uygulamada yaşanan sıkıntılar -Danıştay içtihatları da dikkate alınmak suretiyle- incelenmeye çalışılmıştır.