Anonim Şirketlerde Pay Devri ile Pay Senedi Devri Arasındaki Farklar
Soner ALTAŞ
ÖZET:
Türk Ticaret Kanunu’nda, anonim şirketlerce çıkarılacak pay senetleri detaylı olarak düzenlenmiş ve bu senetlerin geçerlilik kazanabilmeleri için birtakım şekli unsurların varlığı şart koşulmuştur. Buna karşılık, TTK’da anonim şirketlere pay senedi çıkarma zorunluluğu getirilmemiştir. Ülkemiz uygulamasında, Kanunun getirdiği bu serbestiyetin de etkisiyle, halka açık olanlar haricinde, anonim şirketlerin büyük bir kısmının pay senedi çıkarmaktan imtina ettikleri gözlenmektedir. Oysa, pay senedinin çıkarılmış olması ya da payları temsil eden ilmühaber bastırılması, sahibine, özellikle paylarının devrinde önemli vergi avantajları sağlamaktadır. Bunun yanında, pay senetlerinin veya ilmühaberlerin devri, çıplak payların devrine kıyasla çok kolay bir şekilde gerçekleştirilebilmektedir. Yine, gerek pay senedi gerek ilmühaberin bastırılma maliyeti yok denecek kadar düşüktür ve herhangi bir formalitesi de bulunmamaktadır.
Anahtar Kelimeler: Anonim şirket, pay devri, pay senedinin devri, pay senedi ilmühaberi, gelir vergisi
I. Giriş
Türk Ticaret Kanunu nda, anonim şirketin esas sermayesi ne karşılık gelen pay senetleri nin hamiline veya nama yazılı olacağı, bedelleri tamamen ödenmemiş olan paylar için hamile yazılı hisse senetleri veya ilmühaberler çıkarılamayacağı, bu hükme aykırı olarak çıkarılan senetlerin hükümsüz olacağı (TTK m. 409), şirket esas sözleşmesinde aksine hüküm bulunmadıkça çıkarılan hisse senetlerinin nev'inin değiştirilebileceği, ancak nama yazılı senetlerin hamiline yazılı senetlere çevrilmesi için pay bedelinin tamamen ödenmiş olması gerektiği (TTK m. 410), şirketin tescilinden önce çıkarılan hisse senetlerinin hükümsüz olacağı (TTK m. 412), sermaye artırımlarında ise “esas sermayenin artırılması keyfiyetinin tescilinden” önce çıkarılan hisse senetlerinin hükümsüz olacağı (TTK m. 395) ve hisse senetlerinin itibarî değerlerinin en az bir Kuruş olacağı (TTK m. 399/f.1) hükme bağlanmıştır. Bunun yanında, Kanun, hamile yazılı hisse senetlerinde; “şirketin unvanına, esas sermaye miktarına, tescil tarihine, senedin nev’ine ve itibari kıymetine” yer verilmesini (TTK m. 413/f.1), nama yazılı hisse senetlerinde ise yukarıda sayılanlara ilave olarak “sahiplerinin ad ve soyadının, ikametgâhının, senet karşılığında ödenmiş olan miktarın” da yazılı olmasını ve nama yazılı hisse senetlerinin ayrıca şirketin pay senetleri defterine kaydedilmelerini (TTK m. 413/f.2) şart koşmuş, aynı zamanda senedin, şirket adına imzaya yetkili olanlardan en az ikisi tarafından imzalanması gerektiğini belirtmiştir.
Ancak, Türk Ticaret Kanunu, anonim şirketler tarafından çıkarılacak pay senetlerini bu kadar etraflıca düzenlediği ve geçerlilik kazanabilmeleri için birtakım şekli unsurların varlığını zorunlu kıldığı halde, pay sahipliği sıfatının kazanılabilmesi için pay senedi çıkarılmasını (bastırılmasını) şart koşmamıştır. Bu itibarla, anonim şirketlerin esas sermayelerine karşılık gelen paylar için pay senedi çıkarmaları zorunlu değildir1. Zira, pay senedi çıkarılmamış olsa bile, anonim şirket in tescili ve tüzel kişilik kazanması ile birlikte paysahipliği sıfatı doğmuş olmaktadır2.
