Tanzimat Fermanı
Galip DOĞAN
Cümleye malûm olduğu üzere Devlet-i aliyyemizin bidayet-i zuhurundan beri ahkâm-ı celîle-i kur’aniyye ve kavanîn-i şer’iyyeye kemaliyle riâyet olunduğundan saltanat-ı seniyyemizin kuvvet ü miknet ve bilcümle tebaasının refah ü mâmuriyeti rütbe-i gayete vâsıl olmuşken yüzelli sene var ki, gavâil-i müteâkibe ve esbab-ı mütenevviaya mebni ne şer-i şerîfe ve ne kavânin-i münîfeye inkıyat ve imtisâl olunmamak hasebiyle evvelki kuvvet ve mâmuriyet bilâkis zaaf ve fakre mübeddel olmuş ve halbuki kavânîn-i şer’iyye tahtında idare olunmıyan memâlikin payidar olamıyacağı vazıhattan bulunmuş olup cülûs-ı hümâyunumuz rûz-ı fîruzundan beri efkâr-ı hayriyet âsâr-ı mülûkânemiz dahi mücerret îmâr-ı memâlik ve enha ve terfih-i ahâli ve fukara kaziyye-i nâfiasına münhasır ve memâlik-i devlet-i aliyyemizin mevki-i coğrafîsine ve arazi-i münbitesine ve halkın kabiliyet ve istidatlarına nazaran esbâb-ı lâzimesine teşebbüs olunduğu hâlde beş on sene zarfında bitevfikihi taâlâ suver-i matluba hasıl olacağı zâhir olmağla avn-ü inâyet-i hazret-i bâriye îtimat ve imdâd-ı ruhaniyet-i cenab-ı peygamberîye tevessül ve istinat birle bundan böyle Devlet-i aliye ve memâlik-i mahrusamızın hüsn-i idaresi zımmında bazı kavânin-i cedide vaz’ ve tesisi lâzım ve mühim görülerek işbu kavânin-i mukteziyyenin mevadd-ı esasiyyesi dahi emniyet-i can ve mahfuziyet-i ırz u nâmus ve mal ve tayin-i vergi ve asâkir-i mukteziyenin suret-i celb ve müddet-i istihdamı kaziyelerinden ibaret olup şöyle ki, dünyada candan ve ırz-u nâmustan eaz bir şey olmadığından bir âdem onları tehlikede gördükçe hilkat-i zâtiyye ve cibiliyet-i fıtriyesinde hıyanete meyil olmasa bile muhafaza-i can ve namusu için elbette bâzı suretlere teşebbüs edeceği ve bu dahi devlet ve memlekete muzır olageldiği müsellem olduğu misillû bilâkis can ve namusundan emin olduğu halde dahi sıdk-u istikametten ayrılamıyacağı ve işi ve gücü hemen devlet ve milletine hüsn-i hizmetten ibaret olacağı dahi bedihî ve zâhirdir ve enmniyet-i mal kaziyesinin fıkdanı halinde ise herkes ne devlet ve ne milletine ısınmayıp ve ne îmâr-ı mülke bakmayıp endişe ve ıstıraptan hâlî olamadığı misullû aksi takdirinde yâni emvâl-ü emlâkinden emniyet-i kâmilesi olduğu halde dahi hemen kendi işi ile tevsi-i dâire-i taayyüşiyle uğraşıp ve kendisinde günbegün devlet ve millet gayreti ve vatan muhabbeti artıp ona göre hüsn-i harekete çalışacağı şüpheden âzadedir ve tâyin-i vergi maddesi dahi çünkü bir devlet muhafaza-i memâliki için elbette asker ve leşkere vesâir mesarif-i muktaziyyeye muhtaç olarak bu ise akçe ile idare olunacağına ve akçe dahi tebaasının vergisiyle hâsıl olacağına binaen bunun dahi bir hüsn-i suretine bakılmak ehem olup eğerçi mukaddemlerde varidat zannolunmuş olan yed-i vâhit beliyyesinden lehülhamd memâlik-i mahrusamız ahalisi bundan evvelce kurtulmuş ise de âlât-ı tahribiyyeden olup hiç bir vakitte semere-i nâfiası görülmeyen iltizamat usûl-i muzırrası elyevm câri olarak bu ise bir memleketin mesâlih-i siyasîye ve umûr-ı maliyesini bir âdemin yed-i ihtiyarına ve belki pençe-i cebr-ü kahrına teslim demek olarak oldahi eğer zaten bir iyice âdem değil ise hemen kendi çıkarına bakıp cem-i harekât ve sekenatı gadr ü zulümden ibaret olmasiyle bâde-ezin ahâli-i memâlikten her ferdin emlâk ve kudretine göre bir vergi-i münasip tâyin olunarak kimseden ziyade alınmaması ve Devlet-i aliyyemizin berren ve bahren mesârif-i askerriyye vesâiresi dahi kavânin-i icâbiye ile tahdit ve tebyin olunup ona göre icra olunması lâzımedendir. Asker maddesi dahi ber minvâl-i muharrer mevadd-ı mühimmeden olarak eğerçi muhafaza-i vatan için asker vermek ahalinin farize-i zimmeti ise de şimdiye kadar câri olduğu veçhile bir memleketin aded-i nufus-ı mevcudesine bakılmıyarak kiminden rütbe-i tahammülünden ziyade ve kiminden noksan asker istenilmek hem nizamsızlığı ve hem ziraat ve ticaret mevadd-ı nâfiasının ihlâlini mucip olduğu misullû askerliğe gelenlerin ilânihâyet-il-ömür istihdamları dahi füturu ve kat’-ı tenasülü müstelzim olmakta olmasiyle her memleketten lüzumu takdirinde talep olunacak neferat-ı askeriye için bâzı usûl-i hasene ve dört veyahut beş sene müddet istihdam zımmında dahi bir tarik-i münavebe vaz’ ve tesis olunması îcab-ı haldendir.
Velhasıl bu kavânin-i nizamiye hâsıl olmadıkça tahsil-i kuvvet ve mamuriyet ve asâyiş ü istirahat mümkün olmayup cümlesinin esası dahi mevadd-ı meşruhadan ibaret olduğundan fîmâbad eshâb-ı cünhanın dâvaları kavânin-i şer’iye iktizasınca alenen berveçh-i tetkik görülüp hükmolunmadıkça hiç kimse hakkında hafî ve celî îdam ve temsim muamelesi icrası câiz olmamak ve hiç kimse tarafından diğerinin ırz ve nâmusuna tasallut vuku’ bulmamak ve herkes emvâl ve emlâkine kemâl-i serbesti ile mâlik ve mutasarrıf olarak ona bir taraftan müdahale olunmamak ve firarda birinin, töhmet ve kabahati vukuunda onun veresesi ol töhmet ve kabahatten beriyy-üz-zimme olacaklarından onun malını müsadere ile veresesi hukuk-ı irsiyyelerinden kalınmamak ve tebaay-ı saltanat-ı seniyyemizden olan ehl-i islâm ve milel-i sâire bu müsaadât-ı şâhânemize bilistisna mazhar olmak üzere can u ırz ve nâmus ve mal maddelerinden hükm-i şer’î iktizasınca kâffe-i memâlik-i mahrusamız ahalisine taraf-ı şâhânemden emniyet-i kâmile verilmiş ve diğer hususlara dahi ittifak-ı ârâ ile karar verilmesi lâzım gelmiş olmakla Meclis-i Ahkâm-ı Adliyye âzâsı dahi lüzumu mertebe teksir olunarak ve vükelâ ve ricâl-i devlet-i aliyyenin dahi bâzı tâyin olunacak eyyamda orada içtima ederek ve cümlesi efkâr ve mütaleatını hiç çekinmeyip serbestçe söyliyerek işbu emniyet-i can ve mal ve tâyin-i vergi hususlarına dâir kavânin-i muktaziyye bir taraftan kararlaştırılıp ve tanzimat-ı askeriye maddesi dahi Bâb-ı Seraskerî Dâr-ı Şûrasında söyleşilip her bir kanun karargir oldukça hatt-ı hümâyunumuz ile tasdik ve tevşih olunmak için taraf-ı hümâyunumuza arzolunsun ve işbu kavânin-i şer’iyye mücerred din ü devlet ve mülk-i milleti ihya için vaz’ olunacak olduğundan cânib-i hümâyunumuzdan hilâfına hareket vuku bulmayacağına ahd-ü mîsak olunup Hırka-i Şerîfe odasında cem’ ülema ve vükelâ hazır oldukları hâlde kasem-i billah dahi okunarak ulema ve vükelâ dahi tahlif olunacağından ona göre ülema ve vüzeradan velhâsıl her kim olur ise olsun kavânin-i şeriyyeye muhalif hareket edenlerin kabahati sabitelerine göre tedibât-ı lâyikalarının hiç rütbeye ve hatır ve gönüle bakılmıyarak icrası zımmında mahsusen ceza kanunnâmesi dahi tanzim ettirilsin ve cümle memurînin elhaletühazihi mıktar-ı vâfi maaşları olarak şayet henüz olmıyanları var ise onlar dahi bir tanzim olunacağından şer’an menfur olup harabiyyet-i mülkün sebeb-i âzamı olan rüşvet madde-i kerihesinin fîmabâd adem-i vukuu maddesinin dahi bir kanûn-ı kavi ile tekidine bakılsın.
Ve keyfiyet-i meşruha usûl-i atîkayı bütün bütün tagyir ve tahdit demek olacağından işbu irâde-i şâhanemiz Dersaadet ve bilcümle memâlik-i mahrusamız ahalisine ilân ve işâe olunacağı misillû düvel-i mütehabbe dahi bu usûlün inşallah-u Taalâ ilelebed bekasına şâhid olmak üzere Dersaadetimizde mukim bilcümle süferaya dahi resmen bildirilsin.
