Türk Hukukunda Yeni Bir Kavram: İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing)
Ayşe ALTIPARMAK
ÖZET:
Psikolojik taciz (mobbing) kavramı, en genel anlamıyla işyerinde işveren veya işçi tarafından bir diğer işçiye uzun süreler sistematik şekilde yapılan baskı olarak tanımlanmaktadır. Kavram, yabancı mevzuatlarda çoktan yerini almışken, mevzuatımızda açıkça kullanılmamıştır. Ancak, psikolojik tacizin Türk hukukuna girişi, kısa bir süre önce Yargıtay tarafından onanan bir karar ile gerçekleşmiş, ardından, Borçlar Kanunu yasa tasarısı metnine girmiştir. Psikolojik tacize maruz kalan işçinin hem Türk Medeni Kanunu hem de İş Kanunu kapsamında başvurabileceği birçok kanuni yol bulunmaktadır. Bunların yanında psikolojik taciz mağduru memurlarında idare hukuku kapsamında izleyebilecekleri bazı yollar mevcuttur. İşçinin ilgili kanuni yollara başvurabilmesi ve mağduriyetini ispat edebilmesi için çeşitli deliller toplaması, daha da önemlisi maruz kaldığı tacize yenik düşmemesi ve buna karşı mücadele etmekten çekinmemesi gereklidir. Bu kapsamda işverene düşen ise, konuya karşı duyarlı olmak, bünyesinde çalışan işçilerin psikolojik taciz mağduru olmaması için önlemler almak, mağdur olan işçilerin ise yardım alabilecekleri mekanizmaları oluşturmaktır. Bu doğrultuda, başta işçi ve işverenler olmak üzere tüm kamuoyunun bilgilendirilmesi, bilinçlendirilmesi ve böylesine bir tacize karşı yasal yollara başvurmanın önündeki engelleri kaldırmaya yönelik çalışmaların yapılması gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: psikolojik taciz, mobbing, duygusal taciz, duygusal terör, duygusal zorbalık, yıldırma, işyeri, sözleşmenin feshi, taciz, iş hukuku
I. Giriş
Son yıllarda, gündemde önemli bir yer tutan işyerinde psikolojik taciz (mobbing), çalışma hayatını tehdit eden, maruz kalınması durumunda kişi üzerinde cinsel taciz kadar ağır etkiler bırakan bir olgudur. Hangi davranışların bu taciz kapsamına girdiğinin, tacizin durdurulmasına yönelik ne gibi yollara başvurulabileceğinin bilinmemesi ve en önemlisi işçilerin maruz kaldıkları taciz sebebiyle bu sorunlarını dile getirmekten çekinmeleri, çoğu zaman tacize uğrayan işçinin hiçbir hak talep etmeden istifa etmesine neden olmaktadır. Bu doğrultuda, çalışmamızda, ilk olarak ülkemizde psikolojik tacize ilişkin yasal düzenlemelere ve uygulamadaki gelişmelere yer verilecek, daha sonra ise psikolojik tacize maruz kalınması halinde hangi yasal yollara başvurulabileceğine, tacizin varlığının hangi araçlarla kanıtlanabileceğine ve alınabilecek diğer önlemlere değinilecektir.
II. Psikolojik Taciz Kavramının Tanımı ve Kapsamı
Mobbing , işyerinde duygusal taciz anlamına gelen İngilizce bir terimdir. Mobbing kelimesi Latince kökenli olup, bir kimseyi sıkıştırmak, bunaltmak ve taciz etmek anlamındadır. Kelime, işyerlerinde1 bazen bir kişinin, bazen bir grubun, bir çalışan üzerinde uzun süreli, sistematik bir baskı uygulaması durumunu açıklamak üzere kullanılmaktadır2.
