Bankalardaki Döviz Tevdiat Hesaplarının Sahiplerine Geri Ödenmesi ile İlgili Sorunların Borçlar Hukuku Kapsamında Değerlendirilmesi

Halil Erol AKYAZAN

ÖZET:

Ülkemizde yabancı sermayeli bankalar, Bankacılık Hizmetleri Sözleşmelerine koydukları bazı hükümler ile, döviz tevdiat hesabı sahibinin, vadesinde parasını efektif olarak alabilmesi yerine, muhabir bir banka üzerine keşide ettikleri bir çek ile veya muhabir bir bankadaki alacaklarını hesap sahibine temlik etmek suretiyle, mevduatı geri ödeme borçlarından kurtulmayı amaçlamaktadırlar. Sözleşme ile getirilen bu türden hükümlerin uygulanması hâlinde, döviz tevdiat hesabı sahibinin parasını geri alma hakkı ciddî biçimde sınırlandırılmış olmaktadır. Böyle bir uygulama, Bankacılık Kanunu’nun 61. maddesine aykırılık teşkil eder. Diğer taraftan, böyle bir hükmün sözleşme ile müşteriye de imzalatılmış olması, Borçlar Hukuku’nun “sözleşme yapma hürriyeti” prensibi çerçevesinde değerlendirildiğinde, ilgi çekici bir sonuç ortaya çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Bankacılık Hizmetleri Sözleşmesi, Döviz Tevdiat Hesabı, Banka Muhabiri, Bankacılık Kanunu, Yabancı Muhabir Üzerine Keşideli Çek, Temlik, Sözleşme Yapma Hürriyeti, Hukuka Aykırılık, Butlan, Kısmi Butlan, Bâtıl İşlem, Hukukî İşlemlerin Hükümsüzlüğü.

Ülkemizde mevduat hesabı açtırmak için bankaya giden kişilere banka, “Bankacılık Hizmetleri Sözleşmesi” adı altında, mevduat yanında diğer bütün hizmetlerini ve bunların şartlarını, hukukî yükümlülüklerini belirleyen bir sözleşmeyi imzalatır. “Bankacılık Hizmetleri Sözleşmesi ” genellikle çok küçük puntolarla bastırılmış, 25 – 30 sayfalık, okunması zor bir metindir. Mevduat müşterilerinin muhtemelen %95’i; “Bankaya para yatırıyorum, önemli ne olabilir ki?” gibi bir yaklaşımla, bu çetrefil sözleşme metnini hiç okumadan imzalarlar. -Malî otoritelerin, kredi kartı sözleşmelerinin okunaklı şekilde tanzim edilmesi şeklindeki düzenlemesi, son derecede isabetli olmakla beraber, bu kuralın, diğer bankacılık hizmetlerini düzenleyen sözleşme hükümlerini de kapsaması gerekmektedir.-

Yabancı sermayeli bankalar genellikle, “Bankacılık Hizmetleri Sözleşmesi”nin, döviz tevdiat hesapları ile ilgili bölümlerine, mevduatı;