Avanslardan Doğan Kur Farkı Kurumlar Vergisine Tabi midir?

İsmet ÜNSAL

ÖZET:

Küreselleşen dünyada her alanda olduğu gibi ticari alanda da ilişkiler her geçen gün artmakta ve karmaşıklaşmaktadır. Bu cümleden olarak yabancı şirketlerle yapılan ithalat ve ihracat işlemlerinin vergilendirilmesi sürecinde, bir takım yeni ihtilaflar ortaya çıkmaktadır. Bu ihtilaflardan birisi de, yurtdışına yapılan satışlar karşılığında döviz cinsinden alınan avanslarla ilgili kur farkının kurumlar vergisine tabi olup olmadığı hususudur. Uygulamada bazı vergi dairelerinin, ihracata konu malların alıcıya teslim edildiği vergilendirme döneminden önceki bir dönemde alınan avanslarla ilgili kur farkına kurumlar vergisi tarh ettikleri görülmektedir. Bu makalemizde, söz konusu uygulamanın hukuki sakıncaları, vergi hukukunun genel kaideleri kıstas alınarak irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler: Avans, Kur Farkı, Kurumlar Vergisi, İhracata Konu Mallar, Dönemsellik İlkesi, Dar Mükellefiyet.

İHRACATA KONU MALLARIN, BU MALLAR İÇİN AVANS ALINMASINDAN SONRAKİ BİR DÖNEMDE TESLİM EDİLDİĞİ HALLERDE, AVANSLARDAN DOĞAN KUR FARKININ KURUMLAR VERGİSİNE KONU EDİLMESİ HUKUKA UYGUN MUDUR?

I. Konu

Vergi daireleri, avanslardan doğan kur farkı gelirlerinin beyan edilmediğinden bahisle şirketler adına vergi zıyaı cezalı kurumlar vergisi tarh etmelerini “ihracat muafiyetinin işleme bağlı bir muafiyet olduğundan, bir ihracat işleminin muafiyet kapsamında olup olmadığının, ancak ihracatın fiilen yapılması sonrasında gerekli şartların tam olarak sağlandığının anlaşılmasıyla mümkün olacağı” iddiasıyla gerekçelendirmeye çalışmaktadırlar. Bu vergi dairelerine göre, yıl içinde avansı verilen tütünün tamamının ihraç edileceğini ve bu işlemlerin muafiyet şartlarını taşıyacağını söylemek, niyetten ve varsayımdan öte bir mana ifade etmemektedir. Oysa bu iddialar, mali hukukun genel kurallarına aykırı olup, kur farklarının vergiye tabi tutulmalarına gerekçe teşkil etmezler. Konunun daha iyi anlatılabilmesi “avans”, “tahakkuk esası”, “dar mükellef” ve “dönemsellik ilkesi” gibi kavramların açıklanmasını gerektirdiğinden, öncelikle anılan kavramlara özet olarak temas edilecek, ardından da verilen bilgiler ışığında konunun hukuki tahlili yapılacaktır.