Türk Ceza Muhakemesi Hukuku’nda Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alınması
Şenel Sarsıkoğlu
Bu çalışmanın konusunu, modern ceza muhakemesi hukukunda maddi gerçeğe ulaşılması için bilimsel delil aşamasına geçilmesi ile önem kazanmış olan beden muayenesi ve vücuttan örnek alınması kurumu oluşturmaktadır. Zira Kanun’daki eksikliklere ve uygulamadaki eleştirilere rağmen hukukumuzda ilk defa düzenlenmiş ve hukuk devletinin hayata geçirilmesinde önemli bir düzenleme olmuştur. Çalışmanın amacı, Ceza Muhakemesi Kanunu’na beden muayenesi ve vücuttan örnek alınması kurumunun getirilmesi sonrasında oluşan durumun ortaya konulmasıdır. Böylece Türk Ceza Adaleti Sisteminde beden muayenesi ve vücuttan örnek alınması bakımından bir değerlendirme yapılmış olacaktır.
Ceza Muhakemesi, Maddi Gerçek, Beden Muayenesi, Vücuttan Örnek Alınması, Bilimsel Delil.
The subject of this study is the institution of physical bodily examination and taking sample which is gained importance with the phase of scientific evidence in order to reach the material facts in the modern criminal procedure law. Despite of deficiencies in the law and criticisms in practice, which is arranged for the first time in our law and has been an important regulation in the rule of law. The paper aims to present physical bodily examination and taking sample in view of the situation arising from Criminal Procedure Code, which is in all intents and purposes, an attempt to realign, it is argued, CPC with the Turkish Criminal Justice System.
Criminal Procedure, Material Fact, Physical Bodily Examination, Taking Sample, Scientific Evidence.
I. GİRİŞ VE KONU
Ceza muhakemesinin temel amacı maddi gerçeğin hiçbir şüpheye yer verilmeyecek şekilde ortaya çıkarılmasıdır. Maddi gerçeğin ortaya çıkarabilmesi kadar önemli olan diğer bir husus da ceza muhakemesi süreçlerinin sağlıklı bir şekilde işletilerek adaletin sağlanmasıdır. Tüm bu süreçlerde hukuka uygun bir şekilde delil elde etmek hukuk devletinin bir gereği olarak karşımıza çıkmakta ve bu nedenledir ki somut olayı inceleyen hakimler, ulaşılan delilleri incelemekte ve vicdani bir kanaate ulaşmaktadırlar. Bu şekilde yapılan bir değerlendirmenin sonucunda her zaman kesin bir kanaate varılması da mümkün olmamaktadır. Bunun da doğal bir sonucu olarak dünyadaki eğilimin “vicdani delil” sisteminden “bilimsel delil” aşamasına geçilmesi yönünde olduğunu söyleyebiliriz1.
Bu bakımdan delil elde etmeksizin karara varılması mümkün olmadığına göre; hukuki bir düzlemde insan haklarından taviz verilmeden delil elde edilmesi amacıyla DNA testi yapılabilmesi, kişilerden kan veya benzeri biyolojik örneklerle saç, tükürük, tırnak gibi örneklerin alınabilmesinin yolu Ceza Muhakemesi Kanunu’nda Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alınması Kurumu’na yer verilerek açılmış ve bu durum bilimsel delil aşamasına geçişte büyük bir adım teşkil etmiştir2. Söz konusu kurumun işletilmesi ile hem delilden sanığa ulaşılması sistemi uygulanabilir hale gelmekte3 ve böylece insan hakları ihlallerinin önüne geçilmekte hem de klasik delillere nazaran daha kesin ya da kesine yakın bir şekilde maddi gerçeğin ortaya konulması mümkün olmakta4 ve bunun sonucunda ceza muhakemesi ilkelerine riayet edilerek adaletin dağıtılması sağlanabilmektedir.
Bu denli önemli bir kurum olmasına rağmen 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe giren 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’na gelininceye kadar Türk ceza adaleti sisteminde bu kuruma yer verilmemekteydi. Bu tedbire başvurabilmek için de zamanın ihtiyaçlarına cevap vermeyen çok sınırlı ve yetersiz bir düzenleme niteliğinde olan 1412 sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu’nun “Bilirkişinin Tayini”ni düzenleyen 66. maddesinin 5. fıkrası uygulanmaktaydı5. Ancak; bu hüküm hazırlık soruşturmasında muayeneye karar verilmesinde yetki meselesini çözmesine rağmen muayenene ilişkin kapsam ve koşulları belirlememekteydi6. Yeni Türk ceza adaleti sistemi kurgulanırken bu konudaki eksiklik dikkate alınarak 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun7 “Gözlem Altına Alınma, Muayene, Keşif ve Otopsi” başlıklı Üçüncü Bölümü’nde bu kuruma ve kurumla ilgili ayrıntılı düzenlemelere yer verilmiştir. Kanun’un 75. maddesinde “Şüpheli veya Sanığın Beden Muayenesi ve Vücudundan Örnek Alınması”, 76. maddesinde “Diğer Kişilerin Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alınması”, 77. maddesinde ise “Kadınının Muayenesi” düzenlenmiştir. Ayrıca Ceza Muhakemesinde Beden Muayenesi, Genetik İncelemeler ve Fizik Kimliğinin Tespiti Hakkında Yönetmelik’te8 konu ile ilgili düzenlemelere yer verilmiştir.
