Ceza Sorumluluğunun Gelişimi

Nazmiye ÖNBAŞ

Ceza hukuku bütün unsurları ve konularıyla sorumluluk sorunu üzerine kurulmuş bir hukuk dalıdır. Ceza hukukunun gelişim aşamalarının incelenmesi bir anlamda ceza sorumluluğunun hangi esasa dayandığının incelenmesi anlamını da taşır. Cezai sorumluluğun geçirdiği aşamaları dört ana başlıkta toplamak mümkündür: 1) Başkasının fiilinden sorumluluk, 2) Objektif sorumluluk, 3) Kusurlu sorumluluk ve 4) Kişilik yönünden sorumluluk.

Günümüz ceza hukukunda “sübjektif sorumluluk” anlayışı egemendir. Kusurluluk sorununun ceza hukukunun kaderini belirleyen bir sorun olduğu kabul edilmektedir ve bu bağlamda kusurluluk kavramının içeriğinin belirlenmesi önem arz etmektedir. Kusurluluk kavramının içeriğini belirleme konusunda da psikolojik teori ve normatif teori önem arz etmektedir. Psikolojik teori fail ile fiil arasındaki sübjektif ilişkiyi kusurluluk olarak tanımlamıştır. Normatif teoriye göre ise kusurluluk, fail ile fiil arasındaki psikolojik bir ilişki değil, bu ilişki hakkındaki değer yargısıdır, yani failin bundan dolayı kınanmasıdır.

Ceza Sorumluluğu, Kusurluluk, Sübjektif Sorumluluk, Psikolojik Teori, Normatif Teori.

The criminal law is the body of law that focuses on the issue of responsibility with all its components and content. Examining the development stages of criminal law also means examining on which principles criminal responsibility is based. The phases of criminal responsibility fall under four categories: 1) Responsibility for another person’s act, 2) Objective responsibility, 3) Faulty responsibility, and 4) Personal responsibility.

What dominates today’s criminal law is “subjective responsibility”. It is commonly accepted that the problem of faultiness determine the fate of criminal law, and thus it is of particular importance to define the scope of the concept of faultiness. The psychological theory and the normative theory play an important role in determining the scope of faultiness. The psychological theory defines the subjective relationship between the actor and the act as faultiness. According to the normative theory, the relationship between the actor and the act is not a psychological relationship, but a value judgment about the relationship, that is condemning the actor because of the relationship.

Criminal Responsibility, Culpability, Subjective Responsibility, Psychological Theory, Normative Theory.

GİRİŞ

Ceza hukuku sorumluluk sorunu üzerine kurulmuş bir hukuk dalıdır. Ceza hukukunun gelişim aşamalarının incelenmesi bir anlamda ceza sorumluluğunun hangi esasa dayandığının incelenmesi anlamını da taşır.

Günümüzde ceza sorumluluğunun fiile dayalı sübjektif sorumluluk olması gerektiği kabul edilmektedir. Ancak bu anlayış bir anda ortaya çıkmış değildir. İnsanlık tarihi ile birlikte hukuk da bir değişim ve gelişim göstermiştir. Özellikle Rönesans, Reform ve Aydınlanma çağının, ceza hukukunun gelişiminde çok önemli rol oynadığı muhakkaktır. Bu dönemde ortaya çıkan ceza hukuku okulları, modern ceza hukukunun temellerini atmıştır. Bugün gelinen noktada ise ceza sorumluluğunun temelini oluşturan kusur ve kusurluluk kavramlarının içeriğine dair tartışmalar önem kazanmıştır.

I. CEZA SORUMLULUĞUNUN ESASI

Ceza hukukunda bütün sorunlara bulunacak çözüm şekilleri ceza hukukunda sorumluluk konusunda kabul edilen görüşle sıklıkla ilişki içindedir¹. Nitekim modern ceza hukuku anlayışının temellerini oluşturan görüşleri içeren klasik ve pozitif okulun ceza sorumluluğunun esası konusundaki anlayışlarının farklı olmasına bağlı olarak, ceza hukukunun diğer alanlarında da birbirine zıt sonuçlara varılmaktadır².