CMR ve TTK’da Taşıyıcının Sorumluluğu ile Kast ve Kasta Eşdeğer Kusurunun Sorumluluğa Etkisi
The Liabılity of Carrier and the Effect of Dolus and Wilful Misconduct to Carrier’s Liability in CMR Convention and Turkish Commercial Code
Aydın Alber Yüce
Taşıma sözleşmesi, karşılıklı iki tarafa borç yükleyen rızaî bir nitelik taşır. Taşıma sözleşmesinde taşıyıcının sorumluluğunun, bu sorumluluğu sınırlayan, kaldıran etkenlerin incelenmesi son derece önemlidir. Zira niteliği itibariyle bünyesinde belirli bir riski barındıran taşıma işleri sırasında, taraflar iradi olarak ya da kendilerinden kaynaklanmayan sebepler yüzünden borçlarına aykırı davranabilirler. Buradaki borca aykırılığın doğurduğu zararların nasıl tazmin edileceği sorununun çözümü için de taşıyıcının sorumluluğunu detaylı incelemek gerekir.
Taşıma sözleşmesiyle; taşıyıcı, sözleşmeden beklenen yararın sağlanabilmesi için, eşyayı koruma borcu altına girer. Çünkü eşyanın herhangi bir zıyaa ya da hasara uğratılmadan gönderilene teslimi çoğu zaman sözleşmenin başarıyla ifa edildiğini gösterir. Bununla beraber bazı durumlarda zıya ya da hasar olmasa da taşıma işi yapılması gereken süreden daha uzun sürdüğü için sözleşmeden beklenen fayda sağlanamaz ve gecikme nedeniyle taraflar zarara uğrar.
CMR ve TTK sisteminde taşıyıcının yükün zıyaa ve hasara uğramasından ya da geç teslim edilmesinden doğan zararlardan ötürü sorumlu olduğu zarar sebebiyle sorumluğa bir üst sınır getirilmiştir. Ancak söz konusu zarara taşıyıcının ya da taşıma işine yardımcı olarak kullandığı kişilerin kastı ya da kasta eşdeğer kusuru yol açmış ise taşıyıcı, kendisinin sorumluluğunu sınırlayıcı, bu sorumluluğu ortadan kaldıran ya da kendisine düşen ispat yükünü değiştiren hükümlerden faydalanamayacaktır.
Taşıma Sözleşmesi, Taşıyıcı, Taşıyıcının Sorumluluğu, Kast ve Kasta Eşdeğer Kusur.
The contract of carriage is an istin synallagmatic and consensual contract. It’s crucial to analyze the liability of carrier and the factors which are limiting or disposing of this liability. In as much as, parties can violate the terms of contract of carriage, because of their own will or the facts which are out of their control, while dealing with the carriage that has some risks because of it’s characteristic feature. The liability of carrier must be examined well in order to resolve the problem of payment of compensation, caused by that violation.
With the contract of carriage, th carrier undertakes the obligation of protecting the goods to get the expected benefit from the contract. Because, it mostly shows that the contract is well executed, if the goods are delivered without any loss or damage. Nevertheless, in some circumstances, parties incur loses and the expected benefit from the contract can’t be procured because of delay, even if there is no lose or damage.
A limitation of the carriers liability for loss, damage or delay; has been brought into force by CMR Convention and TTK. However, if the carrier’s or carrier’s agents’ dolus or wilful misconduct causes this damage; the carrier will not be able to put forward the articles of CMR Convention or TTK which are limiting or exculpating his liability or affecting the burden of proof.
The Contract of Carriage, The Liability of Carriage, The Limitation of Carriers Liabilit, Wilful Misconduct.
I. TAŞIYICININ SORUMLULUĞU VE SORUMLULUĞUN KAPSAMI
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na dördüncü kitap olarak eklenen taşıma işleri, madde 850 ve 930 arasında düzenlenmiştir. Taşıma sözleşmesi, bir kişi ya da eşyanın, ücret karşılığında, bir yerden başka bir yere götürülmesidir1. TTK’da, taşıma sözleşmesinin tarifi yapılmamış; bunun yerine m. 850’de taşıyıcının kim olduğunun belirtilmesiyle yetinilmiş ve taşıma sözleşmesinde tarafların karşılıklı hak ve borçları belirtilmiştir. Bunun yanı sıra, aynı maddenin son fıkrasında taşıma işlerinin ancak bir ticari işletme faaliyeti çerçevesinde gerçekleştirilebileceği belirtilmiştir. Dolayısıyla arızi taşıyıcı2 hakkında taşıma hukuku kitabına ilişkin TTK hükümleri ancak uygun düştüğü ölçüde uygulanabilecektir (TTK m. 851).
TTK m. 850, “Taşıyıcı, taşıma sözleşmesiyle eşya veya yolcu taşıma işini veya ikisini birlikte üstlenen kişidir. Eşya her türlü yükü de kapsar.Taşıyıcı, taşıma sözleşmesiyle eşyayı varma yerine götürmeyi ve orada gönderilene teslim etmeyi veya yolcuyu varma yerine ulaştırmayı; buna karşılık, eşya taşımada gönderen ve yolcu taşımada yolcu, taşıyıcıya, taşıma ücretini ödemeyi borçlanır.Taşıma işleri ticari işletme faaliyetidir.” şeklinde kaleme alınmıştır. Taşıma sözleşmesinde, eşyanın taşınmasını üstlenen kişinin taşıyıcı olduğu belirtilmiştir. Burada taşıyıcının aslî edimi eşya ve yolcu taşıma yönünden farklı olarak belirtilmiştir. Eşya taşımada taşıyıcının iki edimi vardır: Eşyayı varma yerine taşımak ve orada eşyayı gönderilene teslim etmek. Yolcu taşımada ise taşımanın niteliği gereği taşıyıcının sadece yolcuyu varma yerine taşımak borcu vardır. Taşıma konusunun niteliği gereği taşıyıcının yolcuyu herhangi bir kimseye veya özel yere teslim borcu yoktur3. Buna karşılık, eşya taşımada gönderen veya yolcu taşımada yolcu, taşıyıcıya taşıma ücretini ödemekle mükelleftir.
Taşıma işlerinin ticari işletme faaliyeti çerçevesinde gerçekleştirilebileceği, taşıma işlerinin en azından bir ticari işletme boyutunda organize edilmesi gerektiği de belirtilmiştir. Bu bakımdan ticari işletmenin unsurlarından olan esnaf işletmesini aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutma, devamlılık ve bağımsızlık unsurları4, taşıma işlerinin bünyesinde gerçekleştirildiği işletme bakımından da aranacaktır.
