Alman Hukukunda Sosyal Temas Kavramı
The Social Contact Term in German Law
Gökhan ERBAŞ
Modern sosyal sistemlerin gerekleri, haksız fiilin şartlarının oluşmadığı bazı durumlarda bireyleri diğer sözleşme tarafını seçmeden veya diğer sözleşme tarafıyla sözleşmenin içeriğini özel olarak belirleyemeden, edimleri ifaya ya da üçüncü kişilerce yapılan ifaları kabule yönlendirmektedir. Bu tür durumlar hukukun diğer alanlarının yanında iş hukuku alanında da söz konusu olabilmektedir.
Klasik anlamda icap ve kabulün mevcut olmaması nedeniyle sözleşme ilişkinin varlığından söz edilememesinin yanında, haksız fiilden kaynaklanan sorumluluk şartlarının gerçekleşmediği durumlarda hak ve nesafet kuralları gereğince doğduğu kabul edilen ifa ödevinin kaynağı Alman doktrininde, -diğer şartların da varlığı halinde- kavramı kullanılmak suretiyle açıklanmaya çalışılmıştır.
Bu çalışmada Türk hukukuna ışık tutması açısından 1940’lı yılların başlarında tarafından ilk defa ortaya atılan ve ifade edilen “sosyal temas” kavramı Alman hukuku çerçevesinde tanımlanmaya çalışılacaktır.
Sosyal, Temas, İş, Hukuku, Alman.
In the cases that the essential components of tort liability are not occurred, necessities of the modern social systems require a party to make performance or to accept the performance by third parties without having to choose the other party of a contract or without having to specifically determine the content of a contract. Such cases may occur in labour law besides in the other areas of law.
Where there is no contractual relationship due to absence of a valid offer and acceptance and the conditions of tort liability are not fulfilled, the source of equitable duty to perform in German doctrine is explained via the term of provided that the other requirements are met.
In this study, the term of “social contact” in German Law, which was originally asserted by in early1940s and will be examined in order to provide a perspective to Turkish law.
Social, Contact, Labour, Law, German
I. GİRİŞ
Alman hukuk sisteminde olduğu gibi Türk hukuk sisteminde de özellikle özel hukuk alanına giren hukuki ilişkileri düzenlemeye yönelik en önemli araçlar kuşkusuz karşılıklı irade beyanlarının uyuşması ile meydana gelen sözleşmelerdir.1 Bu bağlamda taraflar sözleşmeden kaynaklanan hukuki ilişkiler çerçevesinde, sözleşmeye bağlılık (pacta sund servanda) ilkesi doğrultusunda karşılıklı olarak talepte bulunabilmektedirler. Bunun yanında aralarında hiçbir sözleşme ilişkisi bulunmayan tarafların, gerekli şartların mevcut olması halinde haksız fiilden kaynaklanan sorumluluk hükümleri uyarınca birbirlerinden talepte bulunmaları mümkün olabilmektedir.
Diğer taraftan modern sosyal sistemlerin gerekleri, haksız fiilin şartlarının oluşmadığı bazı durumlarda bireyleri diğer sözleşme tarafını seçmeden veya diğer sözleşme tarafıyla sözleşmenin içeriğini özel olarak belirleyemeden, edimleri ifaya ya da üçüncü kişilerce yapılan ifaları kabule yönlendirmektedir.2 Bu tür durumlar hukukun diğer alanlarının yanında, örneğin alt işverenin işçileri ile asıl işveren arasında meydana gelen ve sözleşme ilişkisi ya da haksız fiil kalıpları içerisine oturtulamayan hukuki ilişkilerde olduğu gibi, iş hukuku alanında da söz konusu olabilmektedir.3
Bu çalışmada Türk hukukuna ışık tutması açısından Alman hukukunda arada sözleşme ilişkisi olmaksızın doğan ifa yükümlülüğünü açıklamakta kullanılan “sosyal temas” kavramı tanımlanmaya çalışılacaktır.
