Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminde Katılma Alacağının İfasına İlişkin Hüküm ve Sonuçlar

Legal Consequences Related to Discharging of Accession Demand in the Regime of Participation in Acquired Property

Mehmet Şengül

Hukukumuzda eşler arasında başka bir mal rejiminin seçilmemesi durumunda yasal mal rejimi, edinilmiş mallara katılma rejimidir. Edinilmiş mallara katılma rejimi, eşlerden birinin ölümü, diğer bir mal rejiminin seçilmesi veya mevcut evliliğin mahkemece verilen boşanma ya da iptal hükmünün kesinleşmesiyle birlikte sona erecektir. Böylece eşler arasında bazı alacaklar yanında TMK m.236/I çerçevesinde artık değer alacağı meydana gelir. Bu çalışmamızda, eşler arasındaki artık değer alacağının karşılıklı olarak takas edilmesiyle eşlerden biri bakımından ortaya çıkan katılma alacağının ödenmesine ilişkin hüküm ve sonuçlar ele alınmıştır.

Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi, Katılma Alacağı, Katılma Alacağının Ödenmesi, Katılma Alacağına İlişkin Hukuki İşlemler.

The default legal matrimonial regime in Turkish law is regime of participation in acquired property where spouses do not choose any of the other matrimonial regimes. Regime of participation in acquired property will end in case of a death of one of the spouses, opting in different matrimonial regime or a final court judgement on divorce or annulment. Hence, besides some other debts, there will be surplus value claim between the spouses in accordance with TCC Art.236/1. In this study, payment of participation claim by one of the spouses by mutual set off of surplus value claim and consequences of legal transactions regarding participation claims are examined.

Regime of Participation in Acquired Property, Participation Claim, Payment of Participation Claim, Legal Transactions Regarding Participation Claim.

GİRİŞ

Evlilik birliği her şeyden önce manevi bir bağ, ya da ahlaki temele dayanan bir kurum olmakla birlikte, özellikle bu birlikteliğin bir takım sebeplerle sona ermesinin ardından ortaya çıkan iktisadi yönlerinin olduğu da bir gerçektir. Bu çerçevede eşlerin evlenmeden önceki ve evlilik sonrası edindikleri malların mülkiyetine, bu malların tasarruf yetkisine ya da yönetilmesine, gelirlerinin kime ait olacağına veya kimin hangi oranda faydalanacağına, malvarlığına ilişkin doğacak borç ve sorumluluklardan kimin sorumlu olacağına ilişkin hususlar yanında, evlilik birliğinin sona ermesinin ardından eşlere ait ya da birlikte sahip oldukları malvarlığı değerlerinin nasıl bir işleme tabi tutulacağına ve tasfiyenin nasıl yapılacağına mal rejimine ilişkin kurallar çerçevesinde çözüm aranacaktır.

Türk Medeni Kanunu, başka bir mal rejiminin seçilmediği hallerde evliliğin meydana geldiği andan itibaren eşler arasında edinilmiş mallara katılma rejiminin uygulanacağını kabul etmektedir (TMK m.202/I). Yasal mal rejimi olarak kabul edilen edinilmiş mallara katılma rejimi ile eşler arasındaki malvarlığı ilişkileri evlilik birliğinin ruhuna ve eşitlik ilkesine uygun olarak ele alınmış, böylece her bir eşin malvarlığı değerinin evliliğin devamı süresince ve nispeten evlilik birliğinin sona ermesinin ardından korunması amaçlanmıştır¹. Bu çerçevede katılma rejimi ile her eşin mal rejimi süresince kendi malvarlığı değerleri üzerinde kural olarak serbestçe tasarruf edebildiği, buna karşılık tasfiye sonunda birbirlerine karşı bazı alacakların meydana gelebildiği bir mal rejimi sistemi öngörülmüştür². İşte, söz konusu alacaklardan biri de, eşler arasındaki mal rejiminin sona ermesiyle doğabilecek katılma alacağıdır. Katılma alacağı, eşlerin malvarlığı değerleri üzerinden yapılacak bir takım hesaplamaların ve tasfiyenin ardından ortaya çıkan bir alacak hakkıdır. Bu çalışmada, katılma alacağının ifasına ilişkin hüküm ve sonuçlar ele alınacaktır. Belirtelim ki, inceleme konumuz esasen hukuki niteliğine bağlı olarak katılma alacağının ifası ve katılma alacağı üzerindeki tasarruflara ilişkin olup eşler arasındaki katılma rejimin başlaması, bu rejime hakim olan prensipler ve nelerin kişisel mal, nelerin edinilmiş mal olarak kabul edileceği gibi hususlar çalışmamızın kapsamı dışındadır.

I. GENEL OLARAK EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİNİN TASFİYESİYLE OLUŞAN KATILMA ALACAĞI

Kanuni mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejiminin hangi hallerde sona ereceği Kanun’da belirtilmiştir. Buna göre eşlerden birinin ölümüyle ya da mahkeme kararıyla (TMK m.206), boşanma ya da evliliğin iptali ile (TMK m.225/II), mal ayrılığı ya da paylaşmalı mal ayrılığı veya mal ortaklığı seçimlik rejimlerinden birinin seçilmesiyle (TMK m.208) katılma rejimi son bulacaktır³.