Bir İdari İşlem Olarak Kamulaştırma

Expropriation As An Administartive Act

Hayrettin Eren

İdarenin ihtiyaç duyduğu taşınmaz malı edinme yolu olarak kamulaştırma, çok önemli bir idari işlem türüdür. Kamulaştırma önemine binaen hem Anayasa’da hem de ayrı bir kanunla düzenlenmiştir. Kamulaştırma idarenin tek yanlı idari işlemlerindendir. İdarenin ihtiyaç duyduğu bir taşınmazı temin etmeye yönelik iradesini tek taraflı olarak açıklamasıyla oluşan bir işlemdir. Fakat beklenen sonucun ortaya çıkabilmesinin yani mülkiyetin idareye geçmesinin adli yargı kararına bağlandığı bir işlemdir. Dolayısıyla kamulaştırma işlemi hem idari, hem idari yargı ve hem de adli yargı aşamalarını bünyesinde barındıran, idari işlemlerden farklı özellikleri de olan bir işlem türüdür. Bu çalışmamızda kamulaştırma işlemini, bir idari işlem olarak, taşıması gereken özellikleri açısından ele alacağız. Aşağıda önce kamulaştırma işlemine hâkim olması gereken temel ilkelere değinilecek, sonra kamulaştırma işleminin unsurları incelenecek ve kamulaştırma işlemenin aşamaları konusuyla çalışma tamamlanacaktır.

Kamulaştırma, Kamulaştırma İşlemi, Kamulaştırma İşleminin Unsurları.

Expropriation as administaration’s obtain properties that need is a very important kind of administrative acts. Expropriation is settled both constitutional and a seperate code for It’s importance. Expropriation is administaration’s unilateral administarative acts. It’s an act, constituted administaration’s unilateral decision that administaration obtain properties that need. But It is an act that depend on judicial court decision for appear of expectation result. These means that expropriation act, contains both administrative, administrative adjudication and judicial adjudication stages, has particulars different from other administrative acts, is a kind of administrative acts. In our study, we take in hand expropriation act as administrative act, for the purposes of particulars that necessary. Firstly It is mentioned basic principle that is master of expropriation, then analysed elements of expropriation act and study is fulfil with expropriation acts stages.

Expropriation, Expropriation Act, Elements of the Expropriation Act

GİRİŞ

İdare yürütmekle görevli olduğu kamu hizmetlerini düzenli ve gerekli bir biçimde yerine getirebilmek için çeşitli taşınır ve taşınmaz mallara ihtiyaç duyar¹. Taşınır ve taşınmaz mallara sahip olmadan idarenin üstlendiği kamu hizmetlerini, görevlerini yerine getirebilmesi imkânsızdır. İdare ihtiyaç duyduğu malları satın alma, kiralama, geçici işgal, devletleştirme, istimval, kamulaştırma gibi çeşitli yolları kullanarak temin eder.

İdare ihtiyaç duyduğu malları özel hukuk usulleri kullanarak da temin edebilir. Fakat bu durumda mutlaka, işlemin eşit tarafı olarak özel kişinin rızasının alınması gerekir. Kişi malını satmak, kiraya vermek istemiyorsa, İdarenin özel hukuk usulleri çerçevesinde bu işlemleri yapabilmesi, yaptırabilmesi imkânsızdır. İdare ne kadar fiyat verirse versin, kişinin iradesi işleme katılmaksızın bu işlemler oluşamaz. İdare bu malları kişiyle anlaşmaksızın temin edemez. İdarenin ihtiyaç duyduğu malları temin edememesi nihayetinde kamunun zarar görmesi sonucunu doğurur. Çünkü İdare kamu yararını gerçekleştirmek üzere o malı temin etmek istemektedir, temin edememesi halinde kamunun bir ihtiyacı görülemeyecek demektir. İdarenin özel hukuk kuralları çerçevesinde ihtiyaç duyduğu malı temin edememesi ihtimal dahilindedir. Bundan dolayı İdareye özel hukuk kurallarından farklı, kamu hukuku kurallarına dayalı mal edinme usullerinin tanınması gerekir². Böylece idare kamu gücüne dayanarak, karşı tarafın rızası olmaksızın ihtiyaç duyduğu malları temin edebilecektir³. İdareye kamu yararı dolayısıyla geçici işgal, devletleştirme, istimval, kamulaştırma gibi çeşitli kamu gücü ayrıcalıkları içeren mal edinme usulleri tanınmıştır. Kamu hukukuna dayalı mal edinme usulleri özü itibariyle, malın mülkiyetinin cebren devri sonucunu doğuran usullerdir.

Kamulaştırma, İdarenin ihtiyaç duyduğu malı, karşı tarafın rızası olmasa dahi temin edebildiği, kamu hukuku kurallarına dayalı mal edinme usullerinin en önemlilerinden biridir. Kamulaştırma, idarenin ihtiyaç duyduğu özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların mülkiyetinin İdarenin mülkiyetine cebren geçirilmesini öngören bir mal edinme usulüdür⁴.