Tehlike Sorumluluğu ve Türk Borçlar Kanununun 71. Maddesi Üzerine Bazı Düşünceler

Some Thoughts on Danger Liability and Article 71 of Turkish Code of Obligations

Çağlar ÖZEL

Yeni Türk Borçlar Kanunu 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girdi. 6098 sayılı yeni Türk Borçlar Kanunu mülga 818 sayılı Borçlar Kanunu’nda yer almayan bazı yeni kurumlar getirdi. Genel tehlike sorumluluğu da bu yeni kurumlardan biridir. Bu çalışmanın konusu Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenen (TBK m.71) genel tehlike sorumluluğudur. Haksız fiil sorumluluğu genel olarak kusur prensibine dayanmaktaydı. Kusursuz sorumluluk istisnai nitelikteydi. Bu düzenleme ile, bir kusursuz sorumluluk olan tehlike sorumluluğu istisnai olmaktan çıkmıştır. Böylece Türk Sorumluluk Hukuku sistemi de değişime uğramıştır.

Sorumluluk, Tehlike Sorumluluğu, Genel Tehlike Sorumluluğu, Denkleştirme, Türk Borçlar Kanunu m.71.

The new Turkish Code of Obligations entered into force on 1 July 2012. Code of Obligations no. 6098 brought new institutions that did not exist in the abrogated Code of Obligations no. 818. One of these new institutions is general strict liability. The subject of this paper is general strict liability regulated under Turkish Code of Obligations (Art. 71). Tortious liability was generally based upon the principle of culpa Absolute liability was exceptional. With this new regulation, strict liability which is a form of absolute liability is no longer exceptional. Concordantly, Turkish Liability Law system has undergone changes.

Liability, Strict Liability, General Strict Liability, Equalization, Turkish Code of Obligations Art.71.

Modern toplum yaşamında öyle bazı nesne ve faaliyetler vardır ki, bunlar bir taraftan toplum hayatı için vazgeçilmez bir yere sahip olurken, diğer taraftan toplum açısından önemli ölçüde tehlike oluştururlar. İşte hukuk düzeni bu gibi nesnelerin elde bulundurulmasına, faaliyetlerin yürütülmesine bir yandan zaruri olarak izin verirken, diğer yandan bunların ortaya çıkardığı zararları tazmin etmeye çalışmıştır. İşte bu şekilde önemli ölçüde tehlikeli faaliyeti yürütenler veya nesneleri ellerinde bulunduranlar için, sorumluluktan kurtulmanın zorlaştırıldığı tehlike sorumluluğu ön görülmüştür.¹

Günümüzde çoğu ülkede tehlike sorumlulukları (Gefährdungshaftung) özel yasalarla düzenlenmiştir. Doktrinde tehlikeli nesne ve faaliyetlerin artması karşısında bu durum eleştirilmekte, tehlike sorumluluklarının genel bir kural ile düzenlenmesinin çağımız açısından zaruri olduğu dile getirilmektedir². 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununda³, kanun koyucu isabetli bir seçim ile tehlike sorumluluğunu genel bir kural ile düzenlemiştir.

Bu çalışmada esas olarak 5098 sayılı TBK m.71 hükmünde düzenlenen genel tehlike sorumluluğu ele alınacaktır. Bu bağlamda öncelikle tehlike sorumluluğu kavramı ve tehlike sorumluluğunun gelişimine yer verilecektir. Bu hususlardan sonra TBK m.71 hükmünün özellikleri, genel tehlike sorumluluğunun sorumluluk hukuku içerisindeki yeri ele alınacaktır. Bu hususlar incelendikten sonra da sırasıyla TBK m.71 hükmüne göre sorumluluğun şartları, genel tehlike sorumluluğunda tazminat, tehlike sorumluluğunun diğer sorumluluklarla yarışması hususları incelenecektir. Son olarak ise doktrinde hem eleştirilen, hem de ne anlama geldiği konusunda farklı görüşlerin ileri sürüldüğü TBK m.71/4 hükmüne yer verilerek bu konudaki düşüncelerimiz paylaşılacaktır.