Fransız Hukukunda Ölümden Sonra Etkili Vekâlet (le Mandat à Effet Posthume)
Post Mortem Mandate under French Law (Le mandat à effet posthume)
Fransız Hukukunda ölümden sonra etkili vekâlet kurumu, miras hukukuna ilişkin 2006 tarihli bir reform kanunu kapsamında ilk defa yasal düzenlemeye kavuşmuştur. Bu yeni düzenleme, terekenin mirasbırakan tarafından atanan bir vekil aracılığıyla yönetilmesine imkân sağlaması nedeniyle kurumun lehinde ve aleyhinde yapılan tartışmaları da derhal beraberinde getirmiştir. Fransız öğretisinde, vekâletin başarılı olması için uygulamanın da ona yaraşır biçimde formüle edilmesi ve hayata geçirilmesi gerektiği ifade edilmektedir. Bu çalışmanın başlıca amacı, ölümden sonra etkili vekâlet kurumunu yalnızca mukayeseli hukuk bakımından incelemenin ötesinde, Türk Hukukunda da benzer bir düzenlemenin yapılması durumunda, Fransız Hukukunda yaşanan tecrübelerin kaynak olarak dikkate alınmasını sağlamaktır.
Ölümden Sonra Etkili Vekâlet, Post Mortem Yetkilendirme, Fransız Miras Hukuku Reformu, Tereke Yönetimi.
The concept of post-mortem mandate under French Law has been introduced as a legislative regulation for the first time with the reforming law dated 2006 which is linked to the Inheritance Law. Given that this new regulation enables the mandate who has been authorised by the legator to have a control over the inheritance, this concept has given rise to several pro and con arguments. As per the French discipline, the successful implication of post mortem mandate depends on a good and proper practice to be formulised and adopted. The main purpose of this article is not only to examine the concept of post mortem mandate in terms of an interdisciplinary approach, but also to ensure that the practice experienced under French Law to be considered as a basis in case that such concept is also become a legislative regulation under Turkish Law.
Post Mortem Mandate, Post Mortem Authorisation, French Inheritance Law Reform, Control over the Inheritance.
Fransız Medeni Kanunu’nda, 1 Ocak 2007 tarihinde yürürlüğe giren bir reform kanunu1 kapsamında, terekenin yönetimi bakımından ölümden sonra etkili vekâlet kurumu, “Le mandat à effet posthume” başlığı altında yeni bir hukuksal mekanizma olarak açık ve oldukça ayrıntılı bir yasal düzenlemeye kavuşturulmuştur (Art. 812/812-7 Code Civil). Bu yeni yasal düzenlemenin ilk maddesine göre, “Herkes mirasının açılmasından itibaren bir ya da birden fazla mirasçının yararına olmak üzere, vasiyeti yerine getirme görevlisinin yetkileri saklı kalmak kaydıyla, intikal eden malvarlığının tamamı ya da bir kısmının idaresini sağlamak üzere, bir ya da birden fazla gerçek ya da tüzel kişiye vekâlet verebilir” (Art. 812 C.C.).
Böylelikle Fransız hukuk sistemi bakımından ele alındığında, ölümden sonra etkili vekâlet (mandatum post mortem) kurumunun, mirasbırakanla vekili arasında, sözleşmeye taraf olmayan üçüncü kişi konumundaki mirasçı ya da mirasçılar yararına düzenlenmiş ve ancak vekâlet verenin ölümüyle birlikte hüküm ifade eden “özgün” bir vekâlet sözleşmesi niteliğinde olduğu anlaşılmaktadır2. Gerçekten de bu yeni düzenleme ile vekâlet veren, vekâlet sözleşmesini temsil edilmek için yapmamakta, sözleşme onun kişiliği sona erdikten sonra hüküm ifade etmekte, post mortem atanan vekil de onun mirasçıları yararına ve hesabına hareket etmektedir3. İşte bu mirasçıların yararına ve hesabına hareket etme keyfiyeti dolayısıyla ölümden sonra etkili vekâlet, diğerkâm, yani başkaları için tasarlanmış (altruist) bir vekâlet olarak da adlandırılmıştır4.
Ölümden sonra etkili vekâlet kurumuna, “terekenin bir vekil aracılığıyla yönetilmesi” üst başlığı altında Fransız Medeni Kanunu’nun Miras Hukuku bölümünde yer verildiği için, bu kanunun vekâlet sözleşmesine ilişkin 1984 ila 2010. maddelerinde yer alan genel nitelikteki hükümlerinin, aykırı düşmedikleri ölçüde ölümden sonra etkili vekâlet hakkında da uygulanacağı, yeni düzenlemede ayrıca açık olarak belirtilmiştir (Art.812-1-4).
