Türk Toplu İş Hukukunda Yerleşik Bazı Uygulamaların Endüstri İlişkileri Sisteminde Doğurduğu Sorunlar
The Issues in the System of Industrial Relations Arising From Some Conventional Practices of the Turkish Collective Labour Law
Metin KUTAL
Türkiye ILO’nun insan haklarına ilişkin, temel sözleşmelerinin tümünü onaylamıştır. Bu durumun doğal bir sonucu olarak ILO, Türk mevzuatını yoğun biçimde eleştirmektedir. Kanımızca ILO’nun denetim organları tarafından yapılan eleştiriler Türk sosyal hukukunun gelişmesine katkıda bulunmakta ve yararlı olmaktadır.
ILO’nun eleştirileri son yıllarda daha çok kamu görevlilerinin örgütlenme ve toplu pazarlık hakları konusunda yoğunlaşmaktadır. Bunun nedeni kamu personel sendikalarının 1971-2001 arasında örgütlenme hakkından yoksun bırakılmasıdır.
Öte yandan 1982 Anayasasının, özelikle toplu pazarlık grev haklarını sınırlamaya yönelik hükümleri sorun yaratmaktadır. Bu düzenlemelerin Anayasada yer alması yasa koyucunun yetki alanını sınırlamaktadır. Örneğin grevin hükümet tarafından ertelenmesinin doğrudan Anayasa ile düzenlenmesi hem yasama, hem de yargı organlarını bağlamaktadır.
Türk Toplu İş Hukuku, Endüstri İlişkileri, Anayasa, İnsan Hakları, Grev.
Turkey has ratified all the basic ILO conventions relating to human rights. As a natural outcome of this situation, ILO criticizes the Turkish legislation intensively. In our opinion, the criticisms of the ILO’s auditing bodies contribute to the improvement of Turkish social law.
ILO’s criticisms have been concentrated on the organization and collective bargaining rights of public officials in the recent years. This is because public personnel unions were deprived from the right of organization between 1971 and 2001.
On the other hand, the provisions of Turkish Constitution with regard to the limitation of collective bargaining strike rights are problematic. The existence of such provisions in the Constitution restricts the power of the legislative body. For example, the postponement of strike by the government is directly regulated by the Constitution and it constrains both the legislative and judicial bodies.
Turkish Collective Labour Law, Industrial Relations, Constitution, Human Rights, Strike.
Türkiye’de endüstri ilişkilerinin tüm kurumları ile işlemeye başladığı tarihi 1961 Anayasasının yürürlüğe girdiği tarih olarak kabul edersek aradan en az yarım yüzyılın geçtiğini görmekteyiz.
Bu dönemde Türk sendikacılığı, çoğulcu demokratik rejimin maruz kaldığı “geçiş dönemlerine” paralel olarak, zaman zaman bunalımlar yaşamış; sendikalar kapatılmış ya da faaliyetten alıkonulmuş, toplu pazarlık düzeni askıya alınmış, tüm grev ve lokavtlar yasaklanmıştır.
Öte yandan Türk sendikaları son 25 yıl içinde önemli ölçüde üye kaybetmişlerdir. Bu durumun tek nedeni kuşkusuz sendikal mevzuatın yetersiz olması değildir. Tüm dünyada hızla yaygınlaşan neo/liberal ekonomi politikaları, mikro elektronik teknolojinin yarattığı yeni çalışma türleri, Türkiye’nin henüz sanayileşme sürecini tamamlayamamış bir ülke olması gibi iç ve dış birçok etken bu sonucun doğmasında etkili olmuştur. Biz bu faktörlerin hepsine bir makale çerçevesinde değinme iddiasını taşımamaktayız. Bizim üzerinde durmak istediğimiz husus, yasal çerçevede sürekli değişiklikler yapıldığı halde ILO normlarına ters düşen birçok düzenlemenin halen devam etmesi ve bunların yerleşik uygulamalar haline dönüşmesidir. Bu durumun süreklilik kazanması sorunların kronikleşmesine neden olmakta, TC ile ILO ilişkilerindeki gerginlikler giderilememektedir. Sonuçta 6356 sayılı yasanın genel gerekçesinde ifade edildiği gibi “ülkemiz ILO denetim mekanizmasının etkisi ile uluslararası alanda hak etmediği muameleye maruz” kalmaktadır. Biz bu makalemizde önce işçilerin daha sonra kamu görevlilerinin örgütlenme ve toplu pazarlık haklarında ortaya çıkan ve süreklilik kazanan bazı sorunlara değinmeye çalışacağız.
