Türk Hukukunda Asgari Ücret

The Minimum Wage in Turkish law

İbrahim SUBAŞI

Çalışanların aileleriyle birlikte insanca yaşamaları için gerekli geliri elde etmeleri temel bir insan hakkıdır. Asgari ücret, çalışanların yaşamlarında ihtiyaç duydukları şeyleri başkalarının yardımına muhtaç olmadan elde etmeleri için gerekli olan geliri sağlamak ve iktisadi büyüme ve refah artışının adil bir şekilde paylaşımını gerçekleştirmeye dönük bir sosyal politika aracıdır.

Asgari ücret kavramının bir sosyal politika aracı olarak gelişimi, sosyal ve ekonomik etkileri, amaçları ve asgari ücret tespitinde esas alınan kriterler incelenerek konunun uluslararası boyutuna temas edilmiştir. Asgari ücret belirleme yöntemleri, asgari ücret kararlarının alınmasında etkin olan mekanizmalar açısından ele alınmıştır.

Asgari ücretin etkileri, kapsamı ve kapsam konusundaki istisnalar, asgari ücretin istihdam, gelir dağılımı ve fakirlik, ücretler ve fiyatlar, işletmeler ve diğer ekonomik yapılar üzerinde ortaya çıkardığı etkiler de değerlendirilmiştir.

Asgari Ücret Kavramı, Asgari Ücret Belirleme Yöntemleri, Asgari Ücretin Etkileri, Asgari Ücretin Kapsamı.

In order to live humanly, earning income for employees with their families is basic human rights. The minimum wage as a social policy support instrument pursues equitable sharing of economic development and welfare growth for employees.

In this study, we examine the development of minimum wage notion as a social policy support instrument, the social and economic effects and aims of minimum wage, the criteria to determine minimum wage with international dimensions. Also, the methods to determine minimum wage is examined in terms of the mechanisms which are effective in the decision making process for the minimum wage.

On the other hand, in the study is evaluated the effects, scope, exceptions of minimum wage with the effects on employment, income distribution, poverty, wages, enterprises and other economic structures.

Minimum Wage Notion, The Determination Method for Minimum Wage, The Effects of Minimum Wage, The Scope of Minimum Wage.

Devletin ekonomik ve sosyal hayattaki rolündeki değişmeye ve işçi sınıfının haklarını elde etme konusundaki mücadelelerine bağlı olarak ücretlerin alt sınırına müdahale edilmesi düşüncesi asgari ücret uygulamasının ortaya çıkmasını sağlamıştır.

Asgari ücret, çalışanların ve ailelerinin yaşamlarını insan onuruna yaraşır bir şekilde sağlamak amacına dönük olarak ortaya çıkmış ve son yüzyıl içinde hemen hemen bütün dünyada çeşitli şekillerde uygulama sahası bulmuş bir sosyal politika aracıdır. Uygulamanın ortaya çıkışı ile devletin ekonomik hayattaki rolünün değişimi ve gelişimi arasında paralellik bulunmaktadır. Asgari ücret, devletin ekonomik ve sosyal yaşam üzerinde çeşitli düzenleyici roller üstlenmesi gereğinin sonuçlarından birisi olarak ortaya çıkmıştır. Özellikle, örgütlenme düzeylerinin ve toplu pazarlık uygulamasının yetersiz olduğu alanlarda çalışanların işveren karşısındaki zayıf konumu nedeniyle çok düşük ücretlere mecbur edilmeleri nedeniyle emek sömürüsünü engellemek için ücretlerin en alt sınırına müdahale yapılması gereği belirmiştir. Asgari ücret, piyasa ücret haddinin en alt düzeyine yapılan bir müdahale olduğu için iktisat düşünürleri tarafından sürekli tartışılmaktadır. Üretilen gelirin yeniden dağılımının piyasanın (işverenlerin) insafına terk edilemeyeceği, işçi-işveren arasındaki güç dengesizliğinin sosyal sınıflar arasında önemli uçurumlara ve huzursuzluklara neden olacağı düşüncesinden hareketle devletin çeşitli şekillerde ekonomiye müdahale etmesi gerekliliği asgari ücret uygulamaları için önemli bir başlangıç noktası oluşturmuştur. Piyasaların kendi kendini dengeye getiremeyeceği 1929 Ekonomik Krizi ile tarihsel bir olgu olarak ortaya çıkmıştır. Gelir eşitsizliği işçi kitlesinin alım gücünü düşürmüş ve “bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler.” anlayışındaki serbest piyasa modeli üretilen malları satın alamayan tüketicilerden oluşan bir yapıya dönüşmüştür.

Asgari ücret sosyal nitelikli bir uygulama olmakla birlikte ekonomik sistem üzerinde çeşitli etkiler ortaya çıkarması mekanizmanın etkinliği konusunda çeşitli tartışmalara neden olmuştur. Asgari ücret tespitinin ekonomik olarak hiçbir şekilde açıklanamayacak düzeyde gerçekleşmesi çeşitli olumsuzluklara neden olabilecektir. Fakat diğer taraftan asgari ücret artışının işçilerin gelirlerinde ve refah düzeylerinde ortaya çıkaracağı reel kazanımların bireysel ve toplumsal verimlilik üzerinde olumlu sonuçlar ortaya çıkaracağı gözden uzak tutulmamalıdır. Yine, asgari ücret mekanizmasının gelir dağılımında adaletin sağlanması ve çalışanların fakirliklerinin azaltılmasındaki olumlu etkileri de değerlendirmelerde dikkate alınmalıdır.