Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Türk Borçlar Kanunu Açısından Taksitle Satış Sözleşmelerinde Tek Taraflı Bağlamazlık

Single Biased Withdrawal Right in Installment - 
Based Sale Contracts with Regard to the 
Turkish Code of Obligations

Remzi DEMİR

Günümüz dünyasında, taksitli satış sözleşmelerinin büyük önemi vardır. Küreselleşen ekonominin dayattığı tüketim ekonomisi sonucunda, hukuken ve ekonomik olarak zayıf konumda bulunan yurttaşların korunabilmesi için yapılan yasal düzenlemelerden biri de TBK m. 253 -263 arasında düzenlenen taksitli satış sözleşmesidir. Taksitle satış sözleşmesinde, alıcı ile satıcının rızaen anlaşmasının kabulü için; satım parasının birden fazla dönemli edimler şeklinde ödenmesinin kararlaştırılmış olması, satım konusunun taşınır şey veya haklar olması, satılanın alıcıya taksitlerin tamamının ödenmesinden önce teslim edilmiş olması gerekmektedir. Taksitle satış sözleşmelerinde, satıcının malı alıcıya teslim etmesine rağmen, alıcı satım bedelini kısım kısım ödeme borcu altına girmektedir. Aynı ekonomik amaçla yapılan işlemlere de uygulanan taksitle satış sözleşmesi, iki tarafa borç yüklemektedir.

Alıcı, peşin satış bedelinin en az onda birini en geç teslim anında peşin olarak, satış bedelinin geri kalan kısmını da sözleşmenin kurulmasını izleyen üç yıl içinde ödemekle yükümlüdür. Bakanlar Kurulu, satılanın türüne göre peşinat miktarı ile yasal ödeme sürelerini yarıya kadar indirebileceği gibi, iki katına kadar çıkartabilir. Kanunda belirlenen asgari peşinatı tamamen almaksızın, satılanı alıcıya devreden satıcı, peşinatın ödenmeyen kısmı üzerinde istem hakkını kaybeder. Peşinattan vazgeçilmesi karşılığında, satış bedelinde yapılacak artırma hükümsüzdür. TBK’nın taksitle satım sözleşmelerine ilişkin hükümleri emredici nitelik taşıdığından, bu hükümlerin etrafı dolanmak suretiyle yapılan işlemler hakkında da taksitle satış sözleşmesine ilişkin hükümler uygulanacaktır. Yazılı şekil şartı aranılan taksitle satış sözleşmesinde, yasal temsilcinin taksitle satış sözleşmesine yazılı ve en geç sözleşmenin kurulması anında rıza verebileceği öngörülmüştür. Ayrıca sözleşmenin kurulması ile hüküm ve sonuçlarını doğurma anının birbirinden ayrıldığı, alıcıya sözleşmeye ilişkin irade beyanını geri alma hakkının tanındığı, cezai şart kararlaştırılabileceği gibi hususlarda taksitli satış sözleşmelerinde benimsenmiş düzenlemelerdir.

Taksitle Satış Sözleşmesi, Satıcı, Alıcı, Emredici Kanun Hükmü, Yazılı Şekil, Geri Alma Hakkı.

In today’s world, installment sales contracts carry great importance. One of the legal arrangements made top rotect the rights of legally and economically vulnerable citizens from the consequences of a consumption economy that is imposed by the globalization of economies is the installment sales contract; regulated in article 253 to 263 of The Turkish Code of Obligations. For the acceptance of an agreement reached willingly and mutually between the seller and buyer in installment sales contracts, the salesprice must be agreed to be paid in installments in more than one period while the subject of sale is a movable property or right, and the items old must be delivered to the buyer prior to the payment of at least some of the in stallments. In installment sales contracts, the good sare delivered to the buyer by the seller while the buyer undertakes to pay his/her debt in parts; in the words, in installments. installment sales contracts that are applied to transactions for the same economic purpose, renders both parties indebted.

The buyer will be required to pay at least one tenth of the saleprice in cash at the latest at the time of the delivery, and the rest within a period of three years following the execution of the contract. The Cabinet can increase or reduce the advance payment as well as the legal payment deadlines respectivelyt wo time sorby half on the basis of the goods sold. The seller, who delivers the goods without receiving the minimum cash payment indicated in the law, would lose its entitlement to the subject matter balance of the advance. Any increase in the sale price in return for the waiver of the cash payment is in valid and in effective. The provisions of TBK pertaining to installment sale contract sare of a compuls or nature, an dany tranaetion conducted in a round a boutmann er would stili be subject to the provisions regarding in stallment sales. In installment sale contracts, where written form is mandatory, it is stipulated that the legal representative may consent to the in stallment sale contract in writing an dat the latest during the execution of the contract. Furthermore, the time of execution of the contract an ditstaking effect is different than there alization of its consequences, and as such it is stipulated that the buyer would be entitledt or etract his declaration of will regarding the contract, and a penalty charge in consideration of such circumstances can be prescribed.

Installment Sale Contract, Seller, Buyer, Imperative Provision, Mitten Form, Right of Withdrawal.

I. GİRİŞ

Geçtiğimiz asırda ekonomi ve sanayi alanlarında yaşanan hızlı gelişmeler sonucunda, seri üretime geçilmiş ve büyük miktarlarda üretim yapılmaya başlanmıştır. Üretim kapasitesinin artması, malların pazara ulaştırılması için yeni yolların aranması zorunluluğunu da beraberinde getirmiştir. Serbest piyasa ekonomisinde faaliyet gösteren bir üreticinin başlıca sorunu, nihai ürününü tüketiciye nasıl ulaştıracağı ve ürünle ilgili diğer hizmetleri nasıl destekleyeceği olmuştur1. Ayrıca sanayi devrimi ile birlikte el tezgahlarında gerçekleştirilen üretimin yerini, fabrikalarda yapılan seri üretime bırakması sonucu oluşan teknolojik gelişmenin her gün yenisini sunduğu ve eskisini akıl almaz bir hızda geliştirdiği ürünlerin cazibesi tüketim ekonomisine yol açmış bulunmaktadır. Büyük kolaylıklar sağlayan ya da büyük reklam harcamaları ile sağladığı iddia edilen ürünlerin elde edilmesinde taksitle satışlar dar ve orta gelirli kişiler için her zaman güncelliğini koruyacaktır2.

Türk Borçlar Kanunu'nun (TBK) m. 253-263 maddeleri arasında düzenlenen taksitle satış sözleşmeleri, 818 sayılı Borçlar Kanunu'ndaki yasal düzenlemeden ayrıntılı olarak, daha geniş kapsamlı olarak düzenlenmiştir. 818 sayılı BK'de taksitle satım sözleşmesi üç maddede (BK 222-224 m.) düzenlenmişken, 6098 sayılı TBK'de ise onbir maddede (253-263 m.) düzenlenmiştir. Bazı hükümlerde getirilen yeni değişiklikler, İsviçre Borçlar Kanunu'nun taksitle satım sözleşmelerine ilişkin hükümlerinin çevirisidir3.

II. TAKSİTLE SATIŞ SÖZLEŞMESİNİN TANIMI, HUKUKİ NİTELİĞİ VE UNSURLARI

TBK m. 253'te göre "Taksitle satış, satıcının, satılan taşınırı alıcıya satış bedelinin ödenmesinden önce teslim etmeyi, alıcının da satış bedelini kısım kısım ödemeyi üstlendikleri satıştır."şeklinde tanımlanmıştır.4 İlgili maddenin gerekçesinde; İsviçre Borçlar Kanunu'nun 23 Mart 2001 tarihli Tüketici Kredilerine İlişkin Federal Kanundan önceki düzenlemesi ile hukukumuzdaki 4077 sayılı Tüketicinin Korunması hakkındaki Kanun (TKHK) düzenlemenin göz önünde tutulduğu belirtilmiştir5. Peşin satışlarda, satılan malın teslimi ile satış bedelinin ödenmesi, hemen gerçekleşmektedir. Taksitle satış sözleşmesinde ise satışa konu mal hemen veya bir süre sonra teslim edilmekte, satış bedeli ise satıcıya bölüm bölüm ödenmektedir. Genel hüküm niteliğindeki TBK m. 84 (B.K. m. 68) hükmü uyarınca alacaklının kısmi ifayı kabul etme zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu maddeye göre; "Borcun tamamı belli ve muaccel ise, alacaklı kısmen ifayı reddedebilir. Alacaklı kısmen ifayı kabul ederse borçlu, borcun kendisi tarafından ikrar olunan kısmını ifadan kaçınamaz."