Anayasal ve Yasal Düzlemden Siyasi Parti Üyeliği
Mahmut GÖKPINAR
ÖZET:
Bu makalede siyasi parti üyeliğinin hukuki sınırları çizilmeye çalışılmıştır. Üyeliğe kabul şartları ve bu şartların ayrıntılı değerlendirilmesi yapılmış, uygulamada sık karşılaşılan disiplin cezaları ve bu cezalara karşı gidilebilecek hukuki mekanizmalar ele alınmış kamuoyunda yankı uyandıran konuyla ilgili Yargıtay ve Danıştay kararları ele alınıp değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Siyasi parti üyeliği statüsü, üyeliğe kabul, kamu hizmetlerinden yasaklılık, yüz kızartıcı suç, terör eylemlerinden mahkûm olma, siyasi parti sicili, disiplin cezaları ve itiraz yolları, Yüksek Mahkeme kararları.
Giriş
19’uncu yüzyılın ilk yarısında ortaya çıkan çağdaş anlamdaki siyasi partiler, zaman içerisinde dernek görünümünden kurtularak, kendilerine özgü hukuksal bir yapıya kavuşmuştur.1 Türkiye, 1961 Anayasasından bu yana Anayasal düzeyde siyasi partilere demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurları olarak kurumsal güvence getirmiş, ayrıca siyasi parti kurma, partilere girme yani üyelik ve üyelikten ayrılma hakkını bir sübjektif kamu hakkı olarak düzenlemiş; diğer taraftan, Almanya’dan da önce, Avrupa’da ilk kez ayrıntılı bir siyasi partiler yasası çıkarmış bir ülkedir.2 Demokrasinin vazgeçilmez öğesi olan siyasi partiler, her şeyden önce teşkilat-örgüt demektir. Parti iradesi, gerçekte alttan üste yani siyasi parti üyesinden örgüte eğilim ve öneri akışı ile oluştuğunda ancak demokratik niteliğe kavuşabilir.3 Siyasi parti üyeliği ve bu üyeliğin hukuki statüsü diğer taraftan siyasi parti tipolojisinin belirlenmesinde de önem arzetmektedir. Örneğin kadro-yığın partisi ayrımı üye sayısı ve niteliğine bağlıdır. Kadro partilerinde, üye sayısından çok, üyenin niteliği önemliyken kitle partilerinde ise sayı önemlidir.4 Ülkemizde siyasi parti üyeliğinin hukuki statüsü Anayasamızın dışında ayrıca 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu (SPK) ile de düzenlenmiştir.
I. Anayasal Düzenleme
1982 tarihli Anayasamız, siyasi partilere hasrettiği madde 68’de, siyasi parti üyeliğinin hukuki sınırlarını çizmiştir.
