İslam Hukukunda Devlet Malları

Public Property in Islamic Law

İlhami SÖYLER


Kamu hizmetlerinin görülmesinde, personel ve örgütlenme yanında, devletin bir takım gelirlere ve mallara da sahip olması gerekir. Devlet mallarının kapsamına, taşınır ve taşınmaz mallar, mülkiyete elverişli mallar ve mülkiyete elverişli olmayan muhtelif eşya ve ekonomik değerler girmektedir. Diğer hukuk sistemlerinde olduğu gibi İslam hukuku da devlet mallarını muhtelif açılardan sınıflandırmıştır. Bu makalede İslam hukukunda devlet malları kavramı ve türleri ile devlet malları idaresi (beytülmal) müessesesi açıklanarak günümüz uygulamalarına örnek teşkil edebilecek yönleri tartışılacak ve öneriler sunulacaktır.

İslam Hukuku, İslam Bütçe Hukuku, Devlet Malları, Beytülmal (Hazine).

A state must have public revenue and public property along with personnel and organizational structure for carrying out public services properly. Public property includes movable and immovable properties, goods convenient and not convenient for ownership and economic values. As well as in other legal systems, Islamic law also classifies public properties in various ways. In this article, first, concept and types of public property in Islamic law and management of public property (Beyta’l-Mal) are explained. Then, current practices of management are examined and suggestions are offered.

Islamic Law, Islamic Budget Law, Public Property, Beyta’ı-Mal (Treasury).

GİRİŞ

İslam hukukunda devlet malları konusundaki anlayış ve uygulamalar, İslam’ın diğer anlayış ve uygulamalara kaynaklık eden Kuran, sünnet, icma ve kıyas gibi asli kaynaklarla, örf ve adet gibi yardımcı kaynaklara dayanmaktadır.

İslam hukuku kendisinden önceki hukuk sistemlerinden oldukça ileri bir şekilde devlet malları konusunu teorik ve pratik bazda ele alarak inceleme ve uygulama konusu yapmıştır. Zira İslam hukuku sadece arazileri değil, madenleri, suları, ateşi, mescitleri, yaylak, kışlak ve otlakları, harman yerlerini, cadde, sokak ve pazarları, meskenleri, taşınmazlar üzerinde kurulan irtifak haklarını ve taşınır malları da inceleme ve tartışma konusu yapmıştır.

İslam hukukunda devlet malları, belli başlı uygulama alanı bulduğu, Hz. Peygamber ve Dört Halife dönemleri, Emevi, Abbasiler dönemi ile Osmanlı Uygarlığı dönemini ihtiva etmektedir.