Dünya Sağlık Örgütü Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi ve Türkiye

World Health Organization Framework Convention on Tobacco Control and Turkey

Serkan ÇINARLI


Dünya Sağlık Örgütü sağlık alanında en önde gelen uluslararası örgüttür ve Anayasasında başka türlü davranmayı seçmedikleri sürece üye devletler üzerinde bağlayıcı etkisi olan uluslararası anlaşmalar yapma yetkisini haizdir. Uzun bir zaman, Dünya Sağlık Örgütü bu gücünü üye devletler üzerinde kullanmamıştır, fakat bu durum Dünya Sağlık Örgütü Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi ile değişmiştir. Bu kısa çalışmada, Türkiye örneği üzerinden, bu Sözleşmenin bir üye devletteki ulusal düzeyde uygulanışı irdelenecektir.

Uluslararası Sağlık, Dünya Sağlık Örgütü, Tütün Kontrolü, Tütün Dumanı, Çerçeve Sözleşme.

World Health Organization is the most prominent international organization in the field of health, and in its convention. It has been given an authority to conclude international agreements, which are binding on the member States unless they choose otherwise. For a long time, WHO did not use this kind of power over its member States, but the situation has been changed with the WHO Framework Convention on Tobacco Control. In this short essay, application of this Convention in a member State will be analyzed on national level, taking Turkey as an example.

International Health, World Health Organization, Tobacco Control, Tobacco Smoke, Framework Convention.

I. GİRİŞ

Sağlık alanının evrensel yetkili örgütü olan Dünya Sağlık Örgütü’nün bünyesinde kabûl edilen 2003 tarihli “Dünya Sağlık Örgütü Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi” (Tütün Sözleşmesi), antlaşmalar bağlamında, Örgütün yarım yüzyılı geçen ömründeki ilk bağlayıcı niteliği haiz düzenlemesidir. Örgütün ilk bağlayıcı niteliği haiz Sözleşmesi olması bir yana, doktrinde bu Sözleşme dünyanın ilk kamu sağlığı sözleşmesi olarak mütalâa edilmektedir.¹ Ayrıca, bu Sözleşme, Örgüte üye devletler tarafından benimsenmiş ve uygulanmakta, hattâ konu çerçevesinde Tütün Sözleşmesi’ne ek bir protokol 2012 yılında kabûl edilmiş olmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü’nün önemli üyelerinden Türkiye de Tütün Sözleşmesi’nin tarafı olup uygulayan devletler arasındadır. Bu kısa çalışmada, Türkiye’nin Tütün Sözleşmesi’ni uygulayışına dair bir değerlendirme yapılmaya çalışılacaktır.

Bu itibarla, Türkiye’nin Tütün Sözleşmesi’ne ilişkin uygulamaları değerlendirilmeden evvel, kısa bir biçimde, Dünya Sağlık Örgütü ve Tütün Sözleşmesi konusunda genel bir değerlendirilmeye gidilecek, sonrasında Türkiye’nin konuya ilişkin uygulamaları mercek altına alınmaya çalışılacaktır.

II. DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ HAKKINDA KISA BİR BİLGİLENDİRME

II. Dünya Savaşı sonrasında kurulan ve günümüzde sağlık alanında evrensel yetkisi bulunan Dünya Sağlık Örgütü’ne hâlihazırda 194 devlet üyedir.²Adem-i merkeziyet ilkesi ile evrensellik anlayışını bir potada eriten Dünya Sağlık Örgütü’ne, 1947 yılında kabûl edilen ve toplam 82 maddeden oluşan Dünya Sağlık Örgütü Anayasası’yla üç temel organ bahşedilmiştir: Dünya Sağlık Örgütü Asamblesi, Yönetim Kurulu ve Sekreterlik.