Üçlü Bir Borç İlişkisi Olarak Havale ve Havalenin Hukuki Niteliği

As a Trigeminal Debtor Creditor Relationship Remittance and Legal Framework of Remittence

Emre YOLCU

Havale, üçlü borç ilişkilerinin önemli örneklerinden biridir. Havaledeki üçlü borç ilişkisinin taraflarını havale eden, havale alıcısı ve havale ödeyicisi oluşturur.818 sayılı Borçlar Kanunumuzda havale bir sözleşme olarak tanımlanmıştı. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunumuzda ise 555 ila 560’ıncı maddeler arasında düzenlenen havalenin bir çifte yetkilendirme olduğu kabul edilmiştir. Havale, havale edenin, havale ödeyicisini ifada bulunma, havale alıcısını ise kabz ile yetkilendirmiş olduğu tek taraflı bir hukuki işlemdir.Çalışmamızda havale kavramı, havale işlemini yapan taraflar arasındaki hukuki ilişkilerle birlikte açıklanacak ve havalenin hukuki niteliği üzerine yapılan tartışmalar ele alınacaktır. Havalenin hukuki niteliğini ortaya koyabilmek için havale, benzer hukuki müesseselerle karşılaştırılacak, son olarak da havalenin sona ermesi konusu incelenecektir.

Havale, Üçlü Borç İlişkisi, Çifte Yetkilendirme.

Remittance is one of the important examples of trigeminal debtor creditor relationship, In this trigeminal debtor creditor relationship the parties of the relationship are remitter, drawee and sender.Turkish code of obligations numbered 818 defined the remittance as a contract. Today, the remittance systems are regulated under 13th Chapter of Turkish Code of Obligations (pp 555-560) and it accepted remittance as an double authority. In remittance, remitter gives the authority of payment to sender and collecting power to drawee. It is a unilateral legal transaction.In this article we discuss the definition of remittance term with the relationships between the parts of the remittance and we approach the discussions about legal framework of remittance system. After that, for revealing the framework of remittance system better, we’ll make a comparison between remittance systems and legal systems similar to remittance. Lastly we’ll discuss reasons for expiration remittance.

Remittance, Trigeminal Debtor Creditor Relationship, Double Authority.

GİRİŞ

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) 555 ila 560’ıncı maddeleri arasında düzenlenen havale, doktrinde daha çok teorik olarak tartışılan bir konu olmuştur. 6098 sayılı TBK kabul edilmeden önce tartışmaların en yoğun olduğu husus havalenin hukuki niteliğine ilişkindi. 6098 sayılı TBK 555’inci maddesi hükmü haricinde, 818 sayılı eski Borçlar Kanunu’ndaki (eBK) düzenlemelerle benzer hükümler içermektedir.

Havale, havale eden, havale ödeyicisi ve havale alıcısının bulunduğu üç köşeli bir ilişkidir. Bu üç köşeli ilişkinin temelini havale ödeyicisi ile havale alıcısı arasındaki“ödeme” ilişkisi oluşturmaktadır. Havale eden ile havale alıcısı arasındaki ilişki “kazandırma/değer/bedel” ilişkisi, havale eden ile havale ödeyicisi arasındaki ilişki ise “karşılık” ilişkisi olarak adlandırılır. Temel ilişkide havale ödeyicisinin, havale edene, aynı zamanda havale edenin de havale alacaklısına bir borcu varsa; havale eden, aslında havale ödeyicisinin, havale alacaklısına yapmış olduğu ifa vasıtasıyla borcunu ödemektedir¹. Bu durumda aslında tek bir ifa ile havale edenin, havale alıcısına; havale ödeyicisinin de havale edene karşı olan borçları ortadan kalkmaktadır. Bu eş zamanlı ifa özelliği, çifte yetki verme özelliği ile birlikte havalenin karakteristik özelliğini ifade etmekte, bir bakıma havaledeki üç köşeli ilişkiyi açık bir biçimde ortaya koymaktadır².

1. HAVALE KAVRAMI

TBK m. 555’de“Havale edenin, kendi hesabına, para, kıymetli evrak ya da diğer bir misli eşyayı havale alıcısına vermek üzere havale ödeyicisini; bunları kendi adına kabul etmek üzere havale alıcısını yetkili kıldığı bir hukuki işlem” olarak düzenlenen havale; sözlükte bırakma, ısmarlama, devretme; banka ve postane aracılığıyla gönderilen para olarak tanımlanmaktadır³.