Eksik Borçlar, Temel Özellikleri ile Hüküm ve Sonuçları Üzerine Bir İnceleme

A Study About Natural Obligations, Fundemental Qualifications and Legal Results

Kudret GÜVEN

Eksik borçlar alacaklıya, borçluyu dava ve takip yetkisi vermeyen borçlar olarak tanımlanır. Bu gruba giren borçlar geçersiz veya imkânsızlık nedeniyle yerine getirilemeyen borçlar değildir. Tersine eksik borçlar borçlunun ifa edebileceği, ifa olanağına sahip olduğu ve ifası mümkün borçlardır, ancak bunlar borçlunun ifanın kaçınabileceği borçları ifade eder.

Eksik borçlar çeşitlere ayrılır. Baştan beri eksik olan veya sonradan eksik hale gelen türleri bulunduğu gibi, devamlı veya geçici eksik borç adını alan eksik borçlar da vardır.

Teori ve uygulamada eksik borçlara bağlanan hukuki sonuçlar bu çalışmada eleştirel bir bakış açısıyla ele alınmış, bu konuda şimdiye kadar söylenen sözlerden farklı bir pencere açılmaya çalışılmıştır. Bu nedenle bu makaleyi yazarken çıkış noktası olarak, borçlunun borcunu yerine getirmeyi reddetme yetkisine sahip olduğu bu borç türünde, alacaklıyı onun insafına tamamen terk etmeme anlayışı benimsenmiştir. Aksi takdirde TMK. 2 maddesine aykırı biçimde hakkın kötüye kullanılmasına yol açan yeni bir somut örnek daha yaratılacaktır.

Eksik Borçlar, Dava ve Takip Edilemeyen Borçlar.

Natural obligations are defined as obligations which do not give the creditor right of claim and bringing suit against the debtor. Those obligations are not null and void or impossible, in opposite they are obligations that can be executed by the debtor but may be denied to be performed.

Natural obligations may be subdivided into many types; they are natural obligations from the beginning or that become natural afterwards. Also there are some natural obligations named as permanent or non-permanent natural obligations.

In this study legal consequences applied to natural obligations in theory and jurisprudence has been handled with a criticizing point of view and meanwhile is tried to open a different window from the previous words said before about this subject. For his reason, my main point of depart in writing this article is not to leave the creditor absolutely to the sense of justice of the debtor of natural obligation which gives right of refusing the performance. Otherwise, another new actual example about the abuse of rights will be assumed as created according to the 2nd. Article of Civil Code.

Natural Obligations, Obligations Not to be Claimed or Sued.

I. GENEL OLARAK

Her borç ilişkisi kural olarak alacaklısına, borçlunun kendisine karşı üstlendiği edimi dava ve takip hakkı verir. Borçlu borcunu yerine getirip getirmeme konusunda her ne kadar özgür ise de, yerine getirmemesi halinden doğan hukuki sorumluluğa da katlanmak zorundadır. Ancak bazı borçlarda borçlu borcunu yerine getirip getirmeme konusunda sınırsız bir irade özgürlüğüne sahip kılınmış, ifa tamamen onun isteğine bırakılmış, borcunu ifa etmemesi halinde ise alacaklının ifayı dava ve takip hakkı öngörülmemiştir. Başka bir anlatımla borçlu yerine getirme hakkına sahip olduğu borcunu yerine getirmediği takdirde ifaya zorlanamamakta veya hükmen herhangi bir sorumluluk altına girmemektedir. Şu halde bu gruba giren borçlar, ifası mümkün ancak takip ve dava edilemeyen borçlardır. Bu borçlara Roma Hukukundan gelen bir alışkanlıkla “tabii borç” (obligatio naturalis)¹ adı verilmekte ise de günümüzde eksik borç (unvolkommene Obigationen) deyimi tercih edilmektedir.

II. EKSİK BORÇ ÇEŞİTLERİ

Öğretide yapılan bir ayrımla eksik borçlar; baştan eksik olan -sonradan eksik hale gelen borçlar olarak isimlendirilebildiği gibi, devamlı eksik borçlar- geçici eksik borçlar şeklinde bir ayırıma da tabi tutulmaktadır.

Bazı borçlar doğduğu anda eksik borç olma özelliği taşır. Baştan eksik olan borçlar bu anlamda hukuk alemine eksik borç olarak intikal etmekte, eksik borç özelliğini baştan beri taşımaktadır. Sonradan eksik hale gelen borçlar ise doğdukları anda bu özelliği taşımaz. Kanunun öngördüğü hallerin gerçekleşmesiyle borç sonradan eksik hale gelmektedir.