Osmanlı'da Yasama Yetkisinin Dönüşümü

Transformation of Ottoman Legislation Power

Abdulkadir YILDIZ

Osmanlı Devleti'nde egemenliğin yasama erki özelindeki dönüşümünü sadece Tanzimat ve Meşrutiyet dönemleriyle sınırlamak mümkün olmamakla birlikte, temel dönüşüm noktaları olarak bu dönemleri görmek mümkündür. Osmanlı- Türk modernleşmesi ve dolayısıyla Batılılaşma hareketleriyle paralel seyreden egemenliğin dönüşümü olgusu, Osmanlı devlet sisteminde yasalar ve bu yasaların ortaya çıkışı açısından kurumsal bir değişimi de beraberinde getirmiştir.

Yasama Yetkisi, Tanzimat, Meşrutiyet, Modernleşme.

While restraining the transformation of sovereignty in terms of legislation power in Ottoman Empire not only by Tanzimat and Meşrutiyet period but these periods could be seen as basic transformation points. The transformation of sovereignty which follows a parallel also with Ottoman- Turk modernization and becoming westernized movements, leads to institutional change in terms of laws and source of the law in the Ottoman governmental system.

The Legislation Power, Tanzimat, Meşrutiyet, Modernization.

GİRİŞ

Osmanlı'da temel olarak Tanzimat ile başlayıp Cumhuriyet'le birlikte had safhaya ulaşan Batılılaşma, benimsenmek istenen yeni devlet ve millet olgusunun hukuki dayanaklarının, genel olarak Kara Avrupa'sı hukukunun ve özelde Fransız etkisinin, Osmanlı bürokrat ve devlet adamlarınca benimsetilmesi çabasını içermektedir.

Osmanlı devlet ve millet olgusunun dönüşümünü her ne kadar Tanzimat ve Meşrutiyet dönemleri ile sınırlamak eksik bir saptama olacaksa da, temel dönüm noktalarının Batılılaşmaya paralel olarak bu dönemlerde görülmesi gerekir. Tanzimat'a kadar olan dönemi Osmanlı klasik dönem olarak nitelediğimiz takdirde, Tanzimat ile birlikte yapılan yasama faaliyeti ve yasaların uygulanması açısından oluşturulan yeni kurumsal yapı, bahsedilen Osmanlı klasik döneminden farklı bir sistemi beraberinde getirmiştir. Daha sonraki Meşrutiyet süreci ise anayasalı ve kısıtlı, bu arada seçilerek gelen mebuslarla meşruti monarşiye geçişi sağlamıştır.

Çalışmamızda Osmanlı'da Tanzimat ve Meşrutiyet ile yaşanan dönüşüm sürecinin, yasama yetkisi açısından Osmanlı klasik dönemine göre farklılaştığı noktalar incelenecektir. Padişahın genel olarak sınırlanması eğilimi Meşrutiyet ile birlikte, yasama yetkisi açısından padişaha ortak bir mekanizma öngörecektir. Bu mekanizma içerisinde meclis, her ne kadar istediği hususları yasalaştıramıyorsa da, istemediği hususların yasalaşmasına engel olabilecek bir konumdadır.