Değer Artış Payı Alacağının Artık Değer Hesabına Etkisi

Effects of Value Added Share Receivable on Estimating Surplus Value

1.1.2002 tarihinde yürürlüğe giren 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu'muzda edinilmiş mallara katılma rejimi, yasal mal rejimi olarak kabul edilmiştir. Değer artış payı alacağı ve katılma alacağı edinilmiş mallara katılma rejiminde, yasada düzenlenmiş kurumlardır. Değer artış payı alacağı 4721 sayılı TMK'nın 227. maddesinde, katılma alacağı ise 231 vd. maddelerinde hükme bağlanmıştır.

Edinilmiş mallara katılma rejimi, karşılığı verilerek edinilen mallarda, diğer eşin de hak sahibi olduğu esasına dayanan adil bir rejimdir. Bu rejiminin tasfiyesi sonucunda, eşlerden biri lehine katılma alacağı hakkı doğmaktadır. Katılma alacağının tespiti için ise, öncelikle artık değer hesabının yapılması gerekmektedir. Edinilmiş mallara katılma rejiminde, eşlerin her türlü malvarlığı değerleri edinilmiş ve kişisel mal olarak ayrıma tabi tutulmaktadır. Zira, katılma alacağı, eşlerin edinilmiş malları üzerinden yapılan artık değer hesabı ile tespit edilmektedir.

Değer artış payı alacağı, eşlerden birinin, diğer eşin malvarlığı unsuruna emek veya malvarlığı ile yaptığı katkısının karşılığını oluşturmaktadır. Değer artış payı alacağı, tasfiyede gündeme gelmesi ve bir malvarlığı değeri olması nedeniyle, edinilmiş ve kişisel mal ayrımına tabi tutularak artık değer hesabında dikkate alınmaktadır.

Mal Rejimi, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi, Katılma Alacağı, Artık Değer, Değer Artış Payı Alacağı

The regime of participating acquired property is accepted as legal regime of property in 4721 numbered Turkish Civil Code (TCC) which became effective on 1st January 2002. In the regime of participation acquired property, value added share receivable and participating receivable are the enacted institutions. While value added share receivables is resolved in the 227. article and participation receivables in 231 vd article of 4127 numbered Turkish Civil Code.

The regime of participating acquired property is a fair regime based on the fact that other spouse is also concessionaire for the acquired property which is paid for. Consequence of the liquidation of this regime originates participation receivable right in favour of the spouse. For the determination of participation receivable, it is necessary to estimate surplus value, at first. In the regime of participating acquired property, all the property values of husband and wife must be separated as acquired property and personal property, because participation receivable is determined by estimating surplus value in terms of acquired property of husband and wife.

Value added share receivable compensates for the contribution of husband and wife to property of each other by property or endeavor. Value added share receivable as being the issue in liquidation and property value, is paid attention to estimate surplus value by saparating acquired property and personal property.

Regime of Property, The Regime of Participating to Acquired Property, Surplus Value, Participation Receivables, Value Added Share Receivables

GİRİŞ

Eşlerin, mallarının yönetimi ve paylaşımı hususunda mal rejimi sözleşmesi yapmadıkları, herhangi bir tercihte bulunmadıkları takdirde yasadan ötürü, kendiliğinden tabi olacakları mal rejimi yasal mal rejimidir.¹ "Yasal mal rejimi" kenar başlıklı TMK m.202'ye göre "Eşler arasında edinilmiş mallara katılma rejiminin uygulanması asıldır. Eşler mal rejimi sözleşmesi ile kanunda belirlenen diğer rejimlerden birini kabul edebilirler". Evliliklerin çok büyük bir kesimine uygulanan yasal mal rejimi, eşler arasında dengeyi sağlamalı, malvarlığı değerlerine ilişkin karşılıklı çıkar ilişkilerini gözetmeli, hakkaniyete uygun olmalıdır.

Edinilmiş mallara katılma rejimi, eşlerin rejimin devamı süresince edindikleri malların, ortak dayanışma ve emeğin ürünü olması ve eşlerin bu kazanımlarda eşit hak sahibi olmaları esasına dayanmaktadır. Bu nedenle kadınlar, ev hanımı olarak evde emek harcamakla ya da eşlerinin iş veya işletmelerinde yardımcı olmakla bu malların edinilmesine katkıda bulunmaktadırlar.² Bu rejim emek ürünlerinde diğer eşin de katkısını kabul eden, adil ve çağdaş bir rejimdir.³

TMK 218. maddesi hükmüne göre, "edinilmiş mallara katılma rejimi, edinilmiş mallar ile eşlerden her birinin kişisel mallarını kapsar." Edinilmiş mallara katılma rejiminde edinilmiş mallar ve kişisel mallar olmak üzere iki tür mal grubu yasada düzenlenmiştir. Edinilmiş mallar yasada tanımlanmış ve örnek olarak sayılmış, kişisel mallar da sınırlı sayıda sayılmıştır. Mal gruplarının değişmezliği ilkesi gereğince, eşler, kural olarak, edinilmiş mallara dahil olması gereken mallarını kişisel mal; kişisel mallara dahil olması gereken mallarını edinilmiş mal olarak kabul edemezler.⁴ Buna göre, mal rejiminin tasfiyesinde, eşlerden her birinin her türlü malları edinilmiş mal veya kişisel mal olarak sınıflandırılacak, bu mal gruplarından birine özgülenecektir. Malvarlığı değerleri üzerinde tek başına mülkiyet veya birlikte mülkiyet bulunmasının bu anlamda bir önemi yoktur.⁵