Serbest Meslek Erbabı Avukatların Vergi İncelemelerinde Hakları ve Yükümlülükleri
Rights and Obligations of Self-Employed Lawyers During Tax Audit
Fahrettin AÇAR
213 Sayılı Vergi Usul Kanununun 134. maddesine göre; vergi incelemesinden maksat, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak tespit etmek ve sağlamaktır. Mezkur kanunun 137. Maddesinde ise; bu kanuna ve diğer kanunlara göre defter ve hesap tutmak, evrak ve vesikaları muhafaza ve ibraz etmek mecburiyetinde olan gerçek ve tüzel kişilerin vergi incelemesine tabi tutulacağı düzenlemesi yapılmıştır. Vergi Usul Kanunun 210. Maddesinde ise serbest meslek faaliyetiyle iştigal eden mükelleflerin serbest meslek kazanç defteri tutmaları gerektiği düzenlemesi yapılmıştır. Meslek erbabı avukatlarının faaliyetleri sonucu müvekkillerinden tahsil ettikleri tutarları serbest kazanç defterine günü gününe kaydetmeleri gerekmektedir. Bu düzenlemeler kapsamında meslek erbabı avukatların da vergi incelemelerine tabi olacakları bir gerçektir. 213 sayılı Vergi Usul Kanununda ve 28101 sayılı Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte vergi incelemelerine alınan mükelleflerin hak ve yükümlülükleri ile ilgili düzenlemeler yapılmıştır.
Vergi İncelemesi, Serbest Meslek Kazanç Defteri, Serbest Meslek Erbabı.
According to the article 134 of Tax Procedural Law no 213, purpose of tax audit is to check, determine and ensure correctness of taxable income. In the article 137 of the aforementioned law; arrangements on tax audit of real and legal entities who are obliged to keep books and accounts, to protect and submit relevant documents are made according to this law and other laws. Taxpayers who are self-employed are obliged to keep self-employment earning book according to the Article 210 of Tax Procedural Law. Self-employed lawyers should keep the records of their income they receive from their clients on daily basis. In the scope of these arrangements it is a fact that self-employed lawyers are also subject to tax audit. Rights and obligations of the taxpayers who are subject to tax audit are set forth in the Tax Procedural Law no. 213 and in Procedures and Principles of Tax Audit Regulation no. 28101.
Tax Audit, Self-Employment Earning Book, Self-Employed.
I. Vergi İncelemesine Başlamadan Önce Meslek Erbabı Avukatların Hakları ve Yükümlülükleri
Gelir Vergisi Kanununun 65’inci maddesinde; “Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır. / Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır” şeklinde tanımlama yapılmıştır. Aynı Kanun’un 66’ncı maddesinde; “Dava vekilleri, müşavirler, kurumlar ve tüccarlarla serbest meslek erbabının ticarî ve meslekî işlerini takip edenler ve konser veren müzik sanatçıları”nın serbest meslek erbabı olduğu düzenlemesi yer almaktadır. Vergi mükellefi meslek erbabı avukatların serbest meslek kazanç defterini tutmaları gerekmektedir. Vergi Usul Kanununun 137’nci maddesinde, bu Kanun ve diğer kanunlara göre defter ve hesap tutmak, evrak ve vesikaları muhafaza ve ibraz etmek mecburiyetinde olan gerçek ve tüzel kişiler vergi incelemesine tabi olacağı düzenlemesi mevcuttur. Serbest meslek erbabı avukatlar bu madde kapsamında vergi incelemelerine alınırlar. Vergi incelemesi, vergi inceleme elemanları tarafından gönderilen defter ve belge isteme yazılarının tebliğ edildiği tarihten itibaren başlar. Vergi Usul Kanununun 14’üncü maddesinde, vergi muamelelerinde sürelerin vergi kanunları ile belli edileceği; devamında kanunda açıkça yazılı olmayan hallerde ise 15 günden aşağı olmamak şartıyla bu süreyi tebliğ yapacak olan idare belirleyeceği ve ilgiliye tebliğ edeceği düzenlemesi yer almaktadır. Vergi kanunlarında defterlerin ve belgelerin hangi sürede ibraz edileceği ile ilgili herhangi bir düzenleme yapılmadığı için vergi inceleme elemanlarınca gönderilen defter ve belge isteme yazılarının tebliğinden itibaren 15 günden az olmamak şartıyla bir süre belirlenir. Belirtilen bu sürede defterlerin ve belgelerin ibraz edilmesi gerekmektedir. Bu sürede ibraz edilemeyen defterler ve belgeler için haklı bir mazeret gösterenlere defterlerini ve belgelerini daireye getirmesi için münasip bir süre verilir.
Vergi Usul Kanununun 139’uncu maddesinde; “Vergi incelemeleri, esas itibariyle incelemeye tabi olanın iş yerinde yapılır. / İş yerinin müsait olmaması, ölüm, işin terk edilmesi gibi zaruri sebeplerle incelemenin yerinde yapılması imkansız olur veya mükellef ve vergi sorumluları isterlerse inceleme dairede yapılabilir. / Bu takdirde incelemeye tabi olanın lüzumlu defter ve vesikalarını daireye getirmesi kendisinden yazılı olarak istenilir. / İncelemenin dairede yapılması halinde istenilen defter veya vesikaları belli edilen zamanda mazeretsiz olarak getirmeyenler, bunları ibraz etmemiş sayılırlar. Haklı bir mazeret gösterenlere, defter ve vesikalarını daireye getirmesi için münasip bir mühlet verilir.” denilmektedir. Bu madde kapsamında mükellef, incelemenin iş yerinde veya inceleme elemanının bürosunda yapılması isteme hakkına sahiptir. İnceleme yerinin belirlenmesinden sonra ilgili defterlerin ve belgelerin vergi inceleme elemanlarına ibraz edilmelidir. İş yerinde incelemenin yapılması isteyen mükelleflerin inceleme elemanına 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 257’nci maddesine göre; “İncelemeye yetkili memura müessesenin durumuna göre, çalışma yeri göstermek ve resmi çalışma saatlerinde memurun müessesede çalışmasını sağlamak, / İnceleme ile ilgili her türlü izahatı vermek (Bu mecburiyet hem iş sahibine, hem de işletmede çalışan memurlara şamildir)” ve “İncelemeye yetkili memurun, lüzumunda iş yerinin her tarafını gezip görmesini sağlamak gibi ödevleri yerine getirmek zorundadır.” Vergi incelemesine başlamadan önce mükellef in, inceleme elemanın kimliğini görme, inceleme konusunu ve kapsamını öğrenme ve defterlerini ve belgelerini ibraz etmek için ek süre isteme gibi hakları mevcuttur. Meslek erbapları defterlerini ve belgelerini, isterlerse kendileri isterlerse vekâletname verdikleri kişiler aracılığıyla ibraz edebilirler.
II. Vergi İncelemesine Başladıktan Sonra Meslek Erbabı Avukatların Hakları ve Yükümlülükleri
Defterleri ve belgelerini inceleme elemanın verdiği sürede ve ek sürede inceleme elemanına ibraz eden serbest meslek erbabı, incelemeye başlama tutanağını inceleme elemanı ile beraber imzalar ve tutanağın bir nüshasını inceleme elemanı tarafından mükellefe verilir. Vergi inceleme başlama tutanağının imzalanmasından sonra mükellef, inceleme elemanından inceleme seyri ile ilgili her türlü bilgiyi alabilir ve buna paralel olarak Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı, mükelleflerin inceleme sürecini elektronik ortamda takip edebilmeleri için incelemeye başlama tutanağının mükellef nüshasına takip sorgu numarası ekleyerek kurumun kendi internet sitesinde, daha önce verilen takip sorgu numarası ile bilgi almalarını sağlamak için yeni bir uygulama geliştirilmiştir.
