Ticari Sırların Haksız Rekabete Karşı Korunmasında Son Gelişmeler

Latest Developments in the Protection of Trade Secrets Against Unfair Competition

İlhami GÜNEŞ

Ticari sır koruması konusunda Türk Hukuku düzenlemeleri ve temel ilkeler AB Hukuku ile uyumlu bir manzara arz etmektedir. Uygulama anlayışları değişmekle birlikte 6102 Sayılı TTK’nın haksız rekabete dair 54 ve devamı maddeleri bu yönde düzenlemeler içermektedir. Bu konuda işin mahiyeti gereği kendine özgü özel bir yasal düzenlemeye ihtiyaç duyulmamıştır. Bu alan bir yandan fikri mülkiyet haklarına sıkı surette bağlı ve bağlantılı olduğu gibi sözleşme ve iş hukuku hükümleri de devreye girmektedir. Avrupa Birliği, üye ülkelerin ticari sır konusundaki hukuklarını ve dolayısıyla uygulamalarını uyumlu kılmak istemektedir. Avrupa Parlamentosu bu konuyu düzenleyen Direktifi kabul etmiş bulunmaktadır.

Ticari Sır, İş Yöntemi, Bilgi ve Veri Koruma, Haksız Rekabet.

Turkish legislation on the protection of trade secrets has substantially been harmonized with European Countries’ Laws. Although the rationale behind their implementation can be vary, article 54 – 63 of Turkish Commercial Code no.6102 include regulations to that effect. Considering the nature of the issue, a sui generis legislation was not needed until now. While on the one hand this area is closely linked with intellectual property rights, on the other hand the provisions of the labor law and the contract law do also apply. Apparently the European Union wants to harmonize the laws and thus the practices of its member countries. The European Parliament has adopted the directive that pertain to this matter.

Trade Secret, Business Method, Data Protection, Unfair Competition.

I. Ticari Sır Neden Korunmaktadır

Ticari sır, gizli bilgi veya açıklanmamış bilgi günümüzde sanayi ve ticarette önem kazanmış bir olgu ve hak konusudur. Ticari sır, gizli veya kısmen açık olsa da değer ifade eden üretime, ticarete dair her türlü bilgi, veri, iş yöntemi ve teknik yöntemler olabilir. Bununla birlikte ticari sır gizliliği sayesinde değer ifade etmekte, gizliliğin sürdürülmesi hak sahibi için ekonomik sonuçlar doğurmaktadır.

Ticari ve sınai hayatta rekabet edenlerin, birlikte iş yaparken veya çalışanlar eliyle edindikleri, rakibe ait ve bir değer ifade eden üretim tekniği ve bilgilerini kendileri için kullanmaları sıkça rastlanan olaylardandır. Geniş anlamda ticari sır kavramına dahil olan know-how ve ticari sır üzerindeki haklar da sınai alana aittir. Bununla birlikte, know-how, diğer deyimle ticari sır, genel hükümler çerçevesinde korunmaktadır.

Paris Sözleşmesi ticari sır konusunda doğrudan bir atıf yapmasa da Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Haklar Sözleşmesi (TRIPS) konuyu düzenlemiş ve Paris Sözleşmesinde yer alan haksız rekabete dair hükümlere işaret etmiştir¹. Nitekim, Dünya Ticaret Örgütü Kurucu Anlaşması’nın eki olan Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Haklar Sözleşmesi (TRİPS) 39. maddede; açıklanmamış bilgilerin, diğer bir deyimle, ticari sırların haksız rekabete karşı korunması yükümlülüğünü ülkelere yüklemiş bulunmaktadır. Buna göre; gerçek ve tüzel kişiler, bilgilerinin başkalarınca dürüstlüğe aykırı biçimde elde edilmesi, kullanılması, açıklanması gibi eylemleri engelleme konusunda imkanlardan yararlanacaktır. Yine, Paris Sözleşmesi, 1967 tarihli metninde yer alan 10bis maddesinde, üye ülkelerin haksız rekabete karşı etkin bir koruma sağlamaları gerektiğini düzenlemiştir. Bu maddenin 2. paragrafında haksız rekabetin tanımı da yapılmıştır. Paris Anlaşması’nın tanımıyla, “ticari ve sınai konularda dürüstlüğe aykırı herhangi bir eylem, haksız rekabet” oluşturmaktadır. Ayrıca bir sonraki paragrafta; ürün, işletme ve ticari hareketlerde iltibas; aldatıcı hareketler ve kötüleme; ticarette kullanılan işaretlerin köken bildirmesi ve malın cinsine kalitesine ilişkin yanıltıcı kullanımlar sayılmıştır². Haksız rekabete karşı uluslararası korumanın merkezinde, bu gün tüm DTÖ³ ülkelerinde ve TRİPS⁴ sözleşmesinin 2. maddesi ile geçerli kabul edilen Paris Sözleşmesinin 10 bis maddesi yer almaktadır. Paris Sözleşmesi 10bis maddesine göre: