Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Adli Para Cezasının Bireyselleştirilmesinde Bir Gün Karşılığı Para Miktarından Kaynaklanan Sorunlar

Problems Arising From the Daily Monetary Amount in the Individualization of the Punishment of Judicial Fine

Ali Rıza ÇINAR

Para cezası, suç karşılığı olarak yasada öngörülen sınırlar arasında belirlenerek, hükümlüden alınan bir miktar paranın, yasanın belirlediği yere (devlet hazinesine) ödenmesidir.

Para cezası en eski cezalardandır. Bölünebilmesi nedeniyle para cezaları, bireyselleştirmeye çok yatkın bir ceza türünü oluşturmaktadır. Adli hata durumunda onarımı olanaklıdır. Para cezasının olumsuz nitelikleri de bulunmaktadır. Para cezası, ekonomik durumları birbirinden farklı insanlarda çok değişik etkiler yapar. Böylece de cezalarda yasallık ve eşitlik ilkesine aykırı sonuçlar doğurur. Çağdaş ceza hukukunda, bu sakıncaları giderici sistem ve yöntemler saptanarak uygulanmaktadır.

Para cezalarının belirlenmesinde 765 sayılı Türk Ceza Yasası klasik sistemi benimsemişti. Bu sistemde yargıca alt ve üst sınırlar arasında bir ceza belirleme konusunda takdir yetkisi verilmişti. Klasik para cezası sistemine yönelik olarak bu sistemin eşitlik ilkesine uygun olmadığı zengin ve yoksul hükümlüler üzerinde aynı etkiyi göstermediği ileri sürülmüştür. Ayrıca bu sisteme yönelik önemli bir eleştiri ise yüksek enflasyon nedeniyle Türk parasının değerindeki düşmeden dolayı zaman içerisinde para cezasının caydırıcılığını yitirmesiydi.

Bu sakıncaları gidermek amacıyla Türk hukukunda yeni 5237 sayılı Türk Ceza Yasası’yla gün para cezası sistemine geçilmiştir. Türk Ceza Yasası’nda adli para cezasını düzenleyen hükümle ilgili gerekçede, “Gün para cezası sisteminin temel amacı, para cezasının kişinin ödeme gücüne göre belirlenmesi yoluyla, suç işleyen zengin ile fakir arasındaki eşitsizliği gidermektir” denilmektedir. Bundan dolayı da ödeme gücü olan kişi üzerinde etkisi olmayan, ödeme gücü olmayanın ise sonuçta yine infaz kurumuna gönderilmesini sonuçlayan “klasik para cezası” sisteminden vazgeçilerek, “gün para cezası” sistemine geçildiği belirtilmektedir.

Türk Ceza Yasası’nın “Adli Para Cezası” ile ilgili hükmün gerekçesinde açıklananlara katılıyoruz (m.52). “Gün para cezası” sisteminin benimsenmesi de yerindedir.

Ancak “bir günün parasal miktarı” için öngörülen alt ve üst sınırlara göre, gerekçede açıklananların gerçekleştirilme olanağı bulunmamaktadır. Çünkü Yasamızda, bir gün karşılığı birim para cezasının üst sınırının parasal miktarının alt sınırın beş katı olarak düzenlendiğini görmekteyiz. Halbuki alt ve üst sınırlar arasında oran (makas) arttıkça, para cezasının bireyselleştirilmesi, bölünebilmesi daha olanaklı duruma gelecektir. Ayrıca enflasyon nedeniyle para değerindeki düşmeden dolayı kaynaklanacak sakıncalar da önlenmiş olacaktır. Böylece cezanın genel ve özel önleme etkisi de gerçekleştirilecektir.

Gerekçede açıklananların gerçekleşebilmesi ve çalışmamızın konuyla ilgili bölümlerinde ayrıntılı olarak açıkladığımız sorunların yaşanmaması için “bir günün parasal miktarının” yasadaki alt sınırı mümkün olduğunca az, üst sınırı ise yüksek öngörülmelidir.

Para Cezası, Klasik Para Cezası Sistemi, Gün Para Cezası Sistemi, Belirlenen Tam Gün Sayısı, Bir Gün Karşılığı Olarak Takdir Edilen Para Miktarı.

A judicial fine is the payment by the convict of a sum of money determined according to the minimum and maximum limits defined in the law, to a place determined by the law (state treasury). The criminal fine is one of the oldest forms of punishment. Because of its divisibility, judicial fines are a form of punishment very prone to individualization. Reparation is possible in cases of judicial error. There are also some negative aspects of judicial fines. Judicial fines have very different effects on people with different economic standings. Thus, results breaching the principles of equality and legality arise. In modern criminal law, methods and systems to prevent such disadvantages are implemented.

The Criminal Code numbered 765 had adopted a classical system in determining judicial fines. This system gave the judge the authority to set a fine within upper and lower limits. It is argued that the classical judicial fine system is not consistent with the principle of equality and does not have the same effect on the rich and poor convicts. Moreover, an important criticism regarding this system was that it had lost its deterrence with the loss of monetary value caused by high inflation.

To eliminate these problems, the so-called “day judicial fine” system is adopted in Turkish Law with the new Criminal Code numbered 5237. The official reasoning of the provision on judicial fines states that “The main purpose of the day judicial fine system is to prevent inequalities between the poor and the rich by determining the fine according to the convict’s solvency.” For this reason, it is stated that the classic system, which had no effect on the person with an ability to pay the fine but resulting in the imprisonment of the person who did not, was abandoned and the day judicial fine system was implemented.

We agree with the reasoning of the article regarding “Judicial Fine” in the Turkish Criminal Code (Art. 52) The adoption of the day judicial fine system is appropriate.

However, it is not possible to realize the purpose defined in the reasoning within the limits of the system provided in the law. Our Criminal Code determines the maximum value of a day as five times the minimum value. However, as the ratio between the upper and lower limits increase, the possibility of individualizing and dividing the fine becomes higher. Furthermore, the problems caused by the loss of value because of inflation will also be averted. Thus, the general and special deterrence purposes of criminal punishment will be realized.

To achieve the goals stated in the reasoning and avoid the problems we have explained in detail in the related sections of our work, the lower limit of the daily value of a judicial fine must be as low, and the upper limit as high, as possible.

Judicial Fine, Classic Judicial Fine System, Day Judicial Fine System, The Number of Days Determined, The Monetary Value of a Day.

I. Para Cezası Kavramı ve Hukuki Niteliği

Ceza, suç oluşturan eylemin karşılığı olup yasayla konulan, suçlunun çeşitli haklarını ve yararlarını etkileyen, yargı kararıyla ve sorumluluk derecesiyle orantılı olarak uygulanan bir yaptırımdır. Cezalar, işlenen suçun niteliğine ve ağırlığına göre, suçlunun yaşam hakkına, özgürlüğüne, malvarlığına ve şerefine yönelik olabilir. Para cezası, suçlunun malvarlığına yönelik bir yaptırımdır.

Para cezası, suç karşılığı olarak, yasada öngörülen sınırlar arasında belirlenerek hükümlüden alınan bir miktar paranın, yasanın belirlediği yere (devlet hazinesine) ödenmesidir.

Para cezaları kişisellik kuralı gereği, hükümlünün ölümü durumunda mirasçılardan istenemez (Eski 765 sayılı TCY m. 96 / Yeni 5237 sayılı TCY m. 64/2). Ayrıca hükümlünün herhangi bir nedenle devletten alacağı, para cezasıyla ödeşmeye (takasa) konu yapılamaz1.