Vergi Kayıp ve Kaçağının İhbarı ve İhbar İkramiyesi Ödemesi
Reporting of Tax Loss and Evasion and Payment of Reporting Reward
İmdat TÜRKAY
Vatandaşlar tarafından vergi kayıp ve kaçağını ihbar edenlere ödenen ihbar ikramiyesi, 1931 tarihinde yürürlüğe giren ve 85 yıldır uygulanmakta olan “26/12/1931 tarih ve 1905 sayılı Menkul ve Gayrimenkul Emval ile Bunların İntifa Haklarının ve Daimi Vergilerin Mektumlarını Haber Verenlere Verilecek İkramiyelere Dair Kanun”(***) hükümlerine göre ödenmektedir. 1905 sayılı Kanunun amacı, vergi kayıp ve kaçağını bir ölçüde de olsa önleyebilmek, vergi kaçağına sebebiyet verenleri ihbar müessesesi ile ortaya çıkarmak ve ihbarı sabit görülenleri ise ödüllendirmektir. Gerekli şartları taşıyan ve somut bilgi ve belgelerle desteklenen ihbar dilekçeleri incelemeye sevk edilmekte, düzenlenen İhbar İkramiyesi Görüş Raporuna istinaden, tahakkuk eden vergi ve vergi ziyaı cezası tutarı üzerinden %10 oranında hesaplanan ikramiyenin 1/3’ü verginin kesin tahakkukunda, kalan 2/3’ü ise tahsilat sonrasında muhbire ödenmektedir. Ancak, genel nitelikli, somut bir bilgi ve belge içermeyen ihbar dilekçelerinin vergi incelemesine tabi tutulması ve ihbar ikramiyesine konu olması da mümkün değildir. Vergi kayıp ve kaçağını azaltmak için vergide otokontrol sağlayan sistemlerden biri olan ihbar müessesesi çok önemli bir fonksiyona sahiptir.
İhbar, İhbar İkramiyesi, Vergi Kayıp ve Kaçağı, İhbar Dilekçesi, Vergi İncelemesi, İhbar İkramiyesi Oranı, İhbar İkramiyesi Ödemesi.
The reporting reward paid to the citizens who report tax loss and evasion is paid according to the provisions of the “Law dated 26/12/1931 and no 1905 on Payment of Rewards to the ones who Reports the Legal Usufruct and Constant Tax Esoteric of Movable and Immovable Assets” which went into effect in 1931 and in practice for 85 years. The purpose of the Law no 1905 is to prevent tax loss and evasion to some extent, to find persons who cause tax evasion by reporting concept and to reward the ones whose reporting is proved. Report petitions which carry the required conditions and which are supported by concrete information and documents are sent for evaluation and 1/3 of the reward calculated as 10% of the accrued tax and tax loss penalty in accordance with the Reporting Reward Evaluation Report is paid after the tax finally accrued and 2/3 of it is paid after the collection to the informant. However, it isn’t possible to evaluate reporting petitions with general facts and without concrete information and documents, within the scope of tax audit and reporting reward. Reporting concept which is one of the systems ensuring self-control in taxation in order to the reduce tax loss and evasion has a very important function.
Reporting, Reporting Reward, Tax Loss and Evasion, Reporting Petition, Tax Audit, Reporting Reward Rate, Payment of Reporting Reward.
I. Giriş
1982 Anayasasının “Vergi ödevi” başlıklı 73’üncü maddesine göre herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür. Türk Vergi Sistemi mükelleflerin beyanı esasına dayanmakta olup, örneğin gelir vergisi ve kurumlar vergisi mükelleflerinin beyan dönemlerinde elde ettikleri geliri ve kazancı beyanname ile beyan ederek, tahakkuk eden vergiyi ödemeleri ne kadar önemli ise; bu yükümlülükten kaçmak suretiyle gelirini ve kazancını beyan etmeyen kişileri ve kurumları Devlete bildirmek de o derece önemlidir. Arapça bir kelime olan ihbar, kelime anlamı olarak, “Bildirme, bildirim, haber verme” anlamına gelmektedir. Ayrıca, suçlu saydığı birini veya suç saydığı bir olayı yetkili makama gizlice bildirme, ele verme manasına da gelmektedir.1 İhbar müessesesi ödenmeyen vergilerin takip ve tahsilini kolaylaştırmaktadır. Vergisel olayların ihbarı bir vatandaşlık görevi olarak düşünülse de, şartları taşıyanlara verilecek ikramiyeyle sistem cazip hale getirilmiş bulunmaktadır.
İhbar dilekçeleri Anayasanın 74’üncü maddesinde siyasi hak olarak yer alan “dilekçe hakkı”nın kullanılma biçimini belirleyen 3071 sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun hükümlerine göre verilmekte ve değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. İhbarcının, ihbarın konusuna giren işlemleri saptaması, belgelemesi ve ilgili mercilere ihbarını açık bir şekilde, mevcut maddi deliller de eklemek suretiyle intikal ettirmesi ve ayrıca vergi ziyaı bulunduğu hususunu bütün yönleriyle kanıtlaması gerekmektedir. Ülkemizin önemli ekonomik sorunlarından biri olan kayıt dışılık; rekabet gücünü önemli ölçüde etkilemekte, kamu finansman yapısının sağlıklı işlemesine engel olmaktadır. Ekonomide haksız rekabetin önlenmesi, ekonomik gelişmelerin sağlıklı bir seyir izlemesi ve sağlam bir sosyal güvenlik yapısının tesis edilmesi için kayıt dışılıkla mücadele büyük önem taşımaktadır.
Ülkemizde son on yılda uygulanan iki adet Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Plânı (2008-2010 ve 2011-2013 dönemleri) ile alınan önlemlere ve kaydedilen aşamalara rağmen kayıt dışı ekonomi, ülkemiz açısından halen önemli sorunlardan birisi olmaya devam etmektedir. 10. Kalkınma Planında (2014-2018) belirlenen 2023 hedeflerine ve Kalkınma Planının amaçlarına ulaşılabilmesi açısından öncelikli alanlarda, temel yapısal sorunlara çözüm olabilecek, dönüşüm sürecine katkıda bulunabilecek, kurumlar arası koordinasyon ve sorumluluk gerektiren 25 adet Öncelikli Dönüşüm Programı hazırlanmış olup, bunlardan bir tanesi de “Kayıt Dışı Ekonominin Azaltılması Programı”dır.
