Estetik Müdahalelerde Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğünün Kapsamı

Scope of Physician’s Obligation to Inform in Aesthetic Interventions

Mine KAYA

Estetik müdahaleler, tıbbî müdahalelerin bir çeşidi olup genellikle kişinin dış görünümünü güzelleştirmeyi amaçlarlar. Estetik müdahaleler de diğer tıbbî müdahaleler gibi, ancak kişinin müdahaleye rıza göstermesiyle hukuka uygun hale gelir. Aydınlatma yükümlülüğü, hekim için bir yükümlülük olduğu kadar hasta için de bir haktır.

Bu makalede, öncelikle estetik müdahale ve aydınlatma yükümlülüğü kavramları tanımlanmaya çalışılmıştır. Sonrasında aydınlatma yükümlülüğünün türleri üzerinde durulmuştur. Aydınlatma yükümlülüğünün kapsamı, tıbbî müdahalenin türüne, hastaya ve somut müdahalenin niteliğine göre farklılık göstereceğinden; yalnızca tıbbî müdahaleler için değil; aynı zamanda estetik müdahaleler için aydınlatma yükümlülüğünün kapsamının genişlediği, daraldığı ve ortadan kalktığı durumlar açıklanmıştır.

Estetik Müdahaleler, Aydınlatma Yükümlülüğü, Aydınlatma Yükümlülüğünün Kapsamı, Aydınlatılmış Rıza.

Aesthetic interventions are a type of medical intervention that generally aimed at beautifying the exterior view of the people. Aesthetic interventions, like other medical interventions that can only be lawfull intervention based on patients consent. Obligation to inform is an obligation of physician also a right of patient.

In this article primarily that concepts of aesthetic intervention and obligation to inform have tried to define. Than types of obligation to inform are focused on. So that Scope of obligation to inform is not only medical interventions but also aesthetic interventions becoming different to types of obligation to inform, patients and medical interventions the situations are explane which are to become extend and scant and remove of this obligation.

Aesthetic Interventions, Obligation to Inform, Scope of Obligation to Inform, Informed Consent.

Giriş

Estetik ve güzellik tarih boyunca insanoğlunun ilgisini çekmiştir. Felsefeden sanata, psikolojiden edebiyata kadar birçok alanın konusu olan estetiğe ve güzelliğe, tıp bilimi de kayıtsız kalamamıştır. Tarihi antik Mısır’a kadar dayanan estetik müdahaleler, zamana ve güzellik kavramına uygun olarak değişim göstermişse de, hâlâ tıp biliminin en popüler alanını oluşturmaktadır. Amacı itibarıyla diğer tıbbî müdahalelerden ayrılan estetik müdahaleler, farklı hukuki uyuşmazlıkları ve çözümleri de beraberinde getirmiştir.

Aydınlatma yükümlülüğü, diğer tıbbî müdahalelerde olduğu gibi, estetik müdahalelerin her aşamasında karşımıza çıkan ve yalnızca tıp bilimini ve tıp etiğini değil; hekimin sorumluluğu ve hastanın kendi geleceğini belirlemesi hakkı bakımından tıp hukukunu da ilgilendiren bir konudur. Uygulamada, estetik müdahalelerden sorumluluğa ilişkin uyuşmazlıkların büyük bir bölümü, aydınlatma yükümlülüğünün ihlali iddiasına dayanmaktadır. Aydınlatma yükümlülüğünün kapsamı, yani hangi konuda ne kadar aydınlatmada bulunulacağı hususu, bu uyuşmazlıkların temelini oluşturmaktadır. Bu nedenle çalışmamızda, estetik müdahale kavramı ve hukuki niteliği, aydınlatma yükümlülüğünün kapsamını belirlemede ölçü alınabilecek kriterler ile bu kriterlere göre aydınlatma yükümlülüğünün kapsamının genişlediği, daraldığı ve tamamen ortadan kalktığı durumlar yargı kararlarından yararlanılmak suretiyle incelenmiştir.

I. Estetik Müdahale Kavramı ve Hukuki Niteliği

Felsefenin bir dalı olan “estetik”, Yunanca “Aisthesis” ya da “Aisthanesthai” sözcüğünden gelmekte olup “duyum, duygu, algılamak, duyular” anlamını taşımaktadır. Estetik sözcüğü terim olarak ilk 1750 yılında Alman düşünür Alexander Gottlieb Baumgarten tarafından ortaya atılmıştır. Baumgarten’ın aynı adlı kitabında, duyusal bilginin bilimi olarak tanımladığı estetik, “güzel üzerine düşünme, onun ne olduğunu araştırma sanatıdır”¹. Tıp hukukunda ise “estetik” kavramı, tıbbî müdahalenin bir çeşidi olarak, güzelleştirme, iyileştirme ya da görünümü düzeltme amacı taşıyan müdahaleleri ifade etmekte ve “estetik müdahale” olarak adlandırılmaktadır. Bir tanım yapmak gerekirse: Kişide doğuştan var olan veya sonradan meydana gelen görünüm bozuklukları ile bunların neden olduğu ruhsal bozuklukları gideren veya bu fiziksel ya da ruhsal bozukluklar olmasa da, güzelleşme amaçlı olarak yapılan tıbbî müdahalelere estetik müdahale adı verilmektedir².