Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alınması

Physical Bodily Examination and 
Taking Body Samples

Mahmut KAPLAN


Ceza muhakemesinde delil elde etmek amacıyla başvurulan yöntemlerden olan beden muayenesi ve vücuttan örnek alınması, CMK m. 75 ve devamı maddelerde ve Ceza Muhakemesinde Beden Muayenesi, Genetik İncelemeler ve Fizik Kimliğin Tespiti Hakkında Yönetmelik’te düzenlenmiş olup, hukuki niteliği ve koşulları tartışmalıdır. Nitekim beden muayenesi şüpheli, sanık veya diğer muhakeme süjelerinin bedenlerinin inceleme konusu yapılmasını gerektiren, dolayısıyla beden üzerinde delil elde edilmesini amaçlayan bir işlemdir. Vücuttan örnek alma ise, olaydan geriye kalan belirtilerle, şüpheli, sanık veya diğer muhakeme süjelerinin vücutlarından alınan örneklerin karşılaştırılması olanağını sağlayan bir delil değerlendirme aracıdır. Kanun koyucu, beden muayenesinin, iç ve dış beden muayenesi olarak şüpheli, sanık veya diğer muhakeme süjelerinin bedenleri üzerinde yapılabileceğini öngörmüştür. Kanunda şüpheli ve sanık açısından sadece iç beden muayenesine ve vücuttan örnek alınmasına yer verilirken, dış beden muayenesi Yönetmeliğin düzenleme alanına bırakılmıştır. Diğer muhakeme süjeleri içinse kanunda hem iç ve dış beden muayenesine, hem de vücuttan örnek alınmasına ilişkin hükümler öngörülmüştür. Özellikle kanunda yer almayan hususların yönetmelikle düzenlenmiş olması temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması bakımından sorun doğurmaktadır. Bu çalışmada söz konusu sorunlara çözüm önerileri getirme amaçlanmaktadır.

Şüpheli, Sanık, Beden Muayenesi, Vücuttan Örnek Alınması.

Physical bodily examination and taking sample from suspect’s and accused’s or the third parties’ body, is applied to obtain evidence in the criminal procedure. Physical bodily examination and taking sample from boys is established in Turkish Criminal Procedure Law art. 75 and etc and in regulation is controversial over its legal nature and conditions. Physical bodily examination requires analysis over suspect’s and accused’s or the third parties’ body to evaluate evidence. Taking sample from body ensures that to compare the rest of the scene and the samples which are taken from suspect’s and accused’s or the third parties’ body. Legislator regulates physical bodily examination as internal body examination and external body examination. In Criminal Procure Law, internal body examination and taking samples are regulated but external body examination is regulated by regulation. For the third parties both are regulated by Criminal procedure Law. It is a problem that some rules of this measure is established in regulation instead of code is a problem for limitations of fundamental rights and freedoms. In this work, it is aimed to suggest some resolutions for these problems.

Suspect, Accused, Physical Bodily Examination, Taking Sample From Body.

GİRİŞ

Teknolojinin gelişmesi ile birlikte suça ilişkin verilerin ve suç delillerinin değerlendirilmesi ve elde edilmesi günden güne değişmekte ve gelişmektedir. Tıp bilimi de bu gelişmeden etkilenmekte ve geldiği nokta itibarıyla ceza muhakemesine katkı sunmaktadır. Bu katkının başında olay yerinden toplanan şüpheli veya sanık ya da diğer kişilerden kalma verileri, ilgili kişinin bedenindeki verilerle kıyaslamak suretiyle suç failine ulaşmayı sağlaması gelmektedir.

Bilimdeki bu olanaktan faydalanmak hem yargılama ve iddia makamları hem de yerine göre şüpheli/sanık ve müdafi veya mağdur ve vekili açısından yararlı olmaktadır. Bu noktadan hareketle pozitif yasak oyucular ceza yargılamasının amacına hizmet etmek düşüncesi ile şüpheli veya sanığın ya da diğer kişilerin beden muayenesini ve vücudundan örnek alınmasını mümkün kılan düzenlemeler getirmişlerdir. Bu düzenlemelerde yasa koyucular hem Anayasa’da var olan hükümlere aykırı düzenleme getirmemeye dikkat etmekle hem de kamuoyunun adalete ulaşma amacını sağlayacak hususlara dikkat etmekle yükümlüdür. Mülga 1412¹ sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu m. 66²’da düzenlenen beden muayenesi, mülga kanun dönemi uygulamaları bakımından yetersiz kalması³ ve şüpheli sanık haklarını ihlal eder uygulamalara yol açma olasılığının yüksek olması⁴ nedenleriyle eleştirildiğinden, 5271⁵ sayılı Ceza Muhakemesi Kanunda ayrıntılı olarak düzenlenmiştir⁶.

Biz de çalışmamızda teknolojik gelişmelere paralel olarak yasalaştırılan beden muayenesi ve vücuttan örnek alınmasını konu edineceğiz. Öncelikle beden muayenesi ve vücuttan örnek alınması kavramı, beden muayenesi ve vücuttan örnek alınmasının hukuki niteliği ve amacı üzerinde duracağız. Devamında müessesenin şartlarına değinerek var olan sorunları ortaya koymaya çalışacağız.