4686 Sayılı Milletlerarası Tahkim Uyarınca Deliller

Evidences According to the International Arbitration Law No.4686

Zelal NARÇİN

Tahkim yargılaması hukukunun temeli irade serbestisidir. Bu serbesti taraflara yargılamaya uygulanacak olan usul kurallarını dahi seçme imkanı tanır. Ancak bu ilkenin tarafların eşit temsil edilmesi ilkesi ile dengeli kullanılması, yargılama sonunda icra kabiliyeti yüksek bir hakem kararı elde edilebilmesinin de şartıdır. Bu noktada bir tahkim yargılamasında delillerin nasıl toplanacağı, hangi delile dayanılacağı ve nasıl değerlendirileceği önem taşımaktadır. Bu konuda milletlerarası tahkim hukukunda yeknesak kurallara ihtiyaç duyulmaktadır. Zira milletlerarası tahkim hukukunda farklı hukuk sistemlerinden gelen taraflar buluşmaktadır. Delillerin toplanması ve değerlendirilmesi hususunda gerek anglo-sakson hukuk sistemi gerekse kıta Avrupası sisteminde buna ilişkin temel farklılıklar mevcuttur.

Çalışmamızda milletlerarası tahkim hukukunda sıklıkla tercih edilen çeşitli kurumsal tahkim kurallarında ve ad hoc kurallarda buna ilişkin mevcut düzenlemeler ve 4686 Sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu ve (MTK) bu kanunun referans aldığı UNCITRAL Model Kanunu hükümleri incelenecek ve MTK nın atıf yaptığı HMK İç Tahkim Kurallarına değinilecektir. MTK’da bu hususa ilişkin olarak ciddi eksiklikler bulunmaktadır. Benzer eksikliklerin kurumsal tahkim kurallarında olduğunu da söylemek gerekir. Bu nedenle çalışmamızda milletlerarası tahkim hukuku içinde en kapsamlı düzenlemeyi yapmış olan Milletlerarası Barolar Birliği’ nin (IBA) delil kuralları da incelenmiş ve bu eksikliklere çözüm önerisi ve tamamlayıcı hukuk kuralları olarak seçilebileceği belirtilmiştir.

İrade serbestisi, Esnek yargılama prosedürü, UNCITRAL Model Kanunu, Milletlerarası Tahkim Kanunu (MTK), İç Tahkim Kuralları (HMK), Milletlerarası Barolar Birliği (IBA) Delil Toplama Kuralları.

Freedom of will is the main principle of arbitration. This principle even gives ability to choose the proceeding law of the jurisdiction. However it should be used in balance with the principle of equal representation in order to receive an executive arbitral award. At this point, how to gather the evidences, which evidence would be based on and how to assess the evidences are of crucial importance in arbitral judgment. Due to different parties from different law systems who are met in international arbitration, the uniform rules are needed. At the point of gathering and assessing, there are fundamental differences between the Anglo-Saxon and Continental Europe law systems.

Some institutional arbitration rules preferred in international arbitration Law, arrangements in ad hoc rules regarding it, the International Arbitration Act no.4686, UNCITRAL Model Law and domestic arbitration rules in Civil Procedure Code referring to this Law. There are critical deficiencies in IAA regarding this issue. It should also be mentioned that there are similar deficiencies in institutional arbitration rules. For this reason, the International Bar Association’s evidence rules which are the more comprehensive regulations in arbitration law are reviewed and it’s mentioned that those can be chosen as a solution suggestion and complementary law rules.

Freedom of Will, Flexible Trial Procedure, UNCITRAL Model Law, International Arbitration Law, Domestic Arbitration Rules, Evidence Gathering Rules of International Bar Association.

Giriş

Milletlerarası ticari ilişkilerin giderek artması ve bu ilişkilerin kapsamına ilişkin farklılıklar, taraflarının aralarında çıkacak uyuşmazlığın çözümü için, devlet mahkemeleri yerine kendi seçtikleri hakemler önünde çözümlenmesini tercih etmelerine yol açmıştır.¹ Bu tercihin kökeninde, tarafların serbest iradesine ve seçimlerine geniş serbesti tanınması ve esnek bir yargılama usulünün mümkün kılınması bulunmaktadır².

Tahkim hukukunun temel metinleri olan milletlerarası anlaşmaların neredeyse tamamında ve milli tahkim kanunlarında irade serbestisi prensibi kabul edilmiştir. Bu nedenle, uyuşmazlığın tarafları tahkimin tüm yönlerini serbestçe kararlaştırabilirler. Taraflar, uyuşmazlığa uygulanacak usul kuralını seçerken kurumsal tahkim hizmeti veren bir tahkim kurumunun kurallarını ya da UNCITRAL Model Kanun gibi bir ad hoc tahkim kuralını ya da milli bir hukuk sisteminin usul kurallarını tercih edebilir ve uyuşmazlığa uygulanmasına karar verebilirler³. Tarafların bu şekilde bir tercih yapmamış olması halinde ise, tahkim yeri milli usul hukukunun uygulanması gerekecektir.⁴

Tahkim yargılamasında hakemlerin karar verebilmeleri için ispat araçları olan deliller son derece belirleyicidir. Delillerin toplanması, sunulması ve değerlendirilmesi tarafların iddia ve savunma haklarının özüdür. İrade serbestisi ve tarafların eşit temsil edilmesi ilkesi kimi zaman birbiriyle yarışabilir. Bu temel iki prensibin ispat araçları olan delillerin değerlendirilmesi ve hukuka uygun kullanılması ile dengelenmesi gerekmektedir. Ancak bu sayede yargılama sonunda icra kabiliyeti yüksek bir hakem kararı elde edilebilmesi mümkün olacaktır.