Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Karar Tahlili - Savaş Yapma ve Savaş Sırasında İnsancıl Hukuktan Yararlanma Haklarıyla İlgili Olarak AİHM’in 12.11.2013 Tarihli (23502/06) No.lu Benzer ve Diğerleri/ Türkiye Kararı
Numbered (23502/06) and Dated 12 November, 2013 Decision of Benzer and the Others/Turkey of ECHR in Terms of Rights of Making a War and Utilization From Humanitarian Law During the War
Cengiz Topel ÇİFTCİOĞLU
12.11.2013 tarihli Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM), Benzer ve Diğerleri/Türkiye kararına konu edilen olay; Türkiye’nin PKK ile mücadele ettiği dönemde, PKK’ya yardım ettiği düşünülen Şırnak’ın Kuşkonar ve Koçağılı köylerinin 26.03.1994’te dört savaş uçağı ile bombalanması sonucu Kuşkonar köyünde 25, Koçağılı köyünde ise 13 kişinin ölmesi ile 13 kişinin yaralanması ve evlerinin ve otlaklarının zarar görmesine ilişkin olup, AİHM söz konusu kararda Türkiye’yi 2.305.000 Euro değerinde rekor bir tazminatı ödemeye mahkum etmiştir.AİHM’in Benzer ve Diğerleri/Türkiye isimli kararı çok önemli bir karardır. Çünkü AİHM kararını ilk defa Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi dışında, Türkiye’nin 1954’te taraf olduğu 1949 Cenevre Sözleşmelerinin ortak 3. maddesine dayandırmıştır.(**)
AİHS, AİHM, İnsancıl Hukuk, Cenevre Sözleşmeleri, Uluslararası Ceza Mahkemesi.
The event entreated to the decision of 12 November, 2013 of Europian Court of Human Rights about Benzer and The Others/ Turkey is that Kuşkonar and Kocağılı village of Şırnak were considered to help PKK and bombed by 4 warplane in the period of struggle of Turkey against PKK in 26 March, 1994. After the explosion, 25 people in Kuşkonar village and 13 people in Kocağılı village died. 13 more poeple in Kocağılı village was injured and their home and grass was damaged. Eurepean Court of Human Right sentenced Turkey to pay compensation worth of 2,305,000 Euro.The decision of Benzer and The Others/Turkey of ECHR is a vital judgement. Because; For the first time, ECHR based its decision upon exclusive of European Convention of Human Rights the common third article of aggrements of Geneva of 1949 which Turkey was a side of them in 1954.
European Convention of Human Rights, European Court of Human Rights, Humanitarian Law, Aggrements of Geneva, International Criminal Courts.
I. OLAYIN ÖZETİ
Türk vatandaşı olan başvuranların (41 kişi1) 26.05.2006 tarihinde İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkinin Sözleşme’nin (Sözleşme) 34. maddesine göre mahkemeye yapmış oldukları başvuruya konu olay, 26.03.1994 tarihinde Şırnak ilinin idari sınırlar içerisinde yer alan, dağlık bir alanda bulunan, birbirine yakın mesafede olan Kuşkonar ve Koçağılı köylerinde yaşanmıştır. 1994 yılı PKK faaliyetlerinin söz konusu bölgede en yoğun olarak yaşandığı bir yıldır. Bu nedenle başvurulanların köylerinin bulunduğu bölgede PKK üyeleri ile Türk güvenlik güçleri arasında yoğun olarak silahlı çatışmalar yaşanmaktaydı. Belirtilen dönemde civar köylerin bazıları köy korucusu olmayı kabul etmemiştir. Bu nedenle güvenlik güçleri köy halkının PKK’ya lojistik destek sağladığından kuşkulanarak söz konusu köyleri boşaltmıştır. Öte yandan köy korucusu olmayı kabul eden köy sakinleri de PKK örgütünün silahlı saldırılarına maruz kalmıştır. Başvuranlar ve dava konusu iki köyün diğer sakinleri, köy korucusu olmayı reddetmişler ve bu nedenle güvenlik güçleri, bu köy sakinlerinin PKK’ya destek verdiklerine inanmıştır.
26.03.1994 tarihinde başvuranların yaşadıkları iki köyün erkek sakinlerinin çoğu köyün dışında bulunan tarlalarda çalışmaktayken, havanın güneşli olması nedeniyle çocukların çoğunun dışarıda oyun oynadığı sırada, kadın ve yaşlıların ise evlerinde veya evlerinin önünde oturmakta oldukları bir anda, köy sakinlerinin saat 10.30-11.00 sularında, yakınlarda uçan uçak sesi duydukları ancak uçağın ilk sesini duyduklarında korkmadıkları çünkü bu bölgede askeri uçak ve helikopterler tarafından dağdaki PKK’lılara yönelik olarak sürekli keşif ve bombardıman uçuşlarının icra edildiği ve bu görev uçuşları sırasında da köylülere ve köylerine hiçbir şekilde zarar verilmediği fakat o gün birkaç askeri uçak ve bir helikopter başvuranların yaşadıkları iki köyün etrafında daireler çizdikten sonra köyleri bombalamaya başlamıştır. Uçaklardan oldukça büyük, bazı köylülerin deyimiyle masa büyüklüğünde bombalar atılmıştır. Daha sonra Helikopterden makineli tüfek ateşi açılmıştır. Köy sakinlerinin bazılarının doğrudan isabet aldığı, bazılarının ise bombalama sırasında yerle bir olan evlerinin enkazı altında kaldığı ve bu suretle bu olay sonucunda Koçağılı köyünde 13, Kuşkonar köyünde ise 25 kişinin hayatını kaybettiği anlaşılmıştır. Ayrıca başvuranların bazılarının da aralarında bulunduğu toplam 13 kişi de yaralanmıştır. Bombalama sırasında başvuranlara ait evlerin çoğu enkaz haline gelmiş, hayvanların çoğu ise telef olmuştur. Hava bombardımanı civar köylerde de devam etmiştir. Olay Jandarma Komutanlığına ve Savcılıklara bildirilmesine rağmen başvuranların köylerine ölenlerin kimliklerini tespit etmek ve ölü muayene işlemlerini gerçekleştirmek üzere gelen olmamıştır. Yetkili makamlardan köylülere herhangi bir yardım da ulaştırılmamıştır. Komşu Kumçatı Köyünün sakinleri, başvuranların köylerine giderek, hayatta kalanların yaralı akrabalarını traktörleriyle hastaneye götürmelerine yardım etmişlerdir. Kuşkonar köyünün sakinleri ölen akrabalarının parçalanmış cesetlerini plastik torbalara koyarak herhangi bir dini tören yapmaksızın toplu mezara gömmüşlerdir. Koçağılı köyü ise ana yola yakın olduğundan köylüler akrabalarının cesetlerini komşu Kumçatı köyüne taşıyarak orada bulunan mezarlığa gömebilmişlerdir.
II. İÇ HUKUK KARARLARI
Başvuruya konu olaydan sonra hayatta kalan köylülerin tamamı, ölen akrabalarını gömdükten sonra, ev ve eşyalarından geriye kalanları arkalarında bırakarak köylerini terk etmiş ve ülkenin farklı bölgelerine taşınmıştır. Daha sonrasında jandarma, komşu Kumçatı Köyüne yerleşen köylülerin ifadelerini almıştır. Köylülerden bazıları, korkarak jandarmaya köylerinin askeri uçaklar tarafından bombalandığını söyleyememiş, bombardımandan sadece “olay” olarak bahsetmişlerdir. Bazıları ise, “köylerine bombaların düştüğünü, ancak herhangi bir şikâyette bulunmak istemediklerini” belirtmişlerdir. Koçağılı Köyünün muhtarı Halil Seyrek, askeri uçakların köylerini bombaladığını, 01.04.1994 tarihinde Şırnak Cumhuriyet Başsavcılığına bildirmiştir.
