Devletin Olağan Dönem Gayrimenkul Mülkiyetine Müdahale Rejiminde insan Hakları Avrupa Mahkemesine Başvuru Öncesi İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi Kuralı

Rule of Exhaustion of Domestic Remedies Before Individual Application to the European Court of Human Rights Regarding State’s Intervention on Immovable Property

Ahmet YAYLA

İnsan Hakları Avrupa Mahkemesinin Türkiye aleyhinde verdiği kararların önemli bir bölümü gayrimenkul mülkiyetine devlet tarafından yapılan müdahaleler ile ilgilidir. Yakın tarihli sayılabilecek kararların toplu biçimde değerlendirilmesi sonucunda, Avrupa Mahkemesinin ihlale hükmettiği bireysel başvuruların “kamulaştırma bedeli” ve “imar kısıtlamaları” konularında yoğunlaştığı görülmektedir. Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yolunun açılması ve “istinaf” yargılamasının yakın zamanda faaliyete geçmesinin beklenmesi, İHAM’a başvuruda iç hukuk yollarının tüketilmesi kuralının önemini artırmaktadır. Bu çalışma, olağan dönemde devletin gayrimenkul mülkiyetine müdahale rejiminin “iç hukuk yollarının tüketilmesi kuralı” bakımından ele alınması ve belirli bir ölçüde değerlendirilmesi amacını taşımaktadır.

Kamulaştırma, Kamulaştırmasız El Atma, Mülkiyet Hakkı, İdare Hukuku, İdari Yargı, İç Hukuk Yollarının Tüketilmesi, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi, İmar Planı.

In the past decades, European Court Of Human Rights reached the conclusion that Turkey violated the “right to property” in numerous cases regarding unlawful expropriations, developement and zoning plans and other interventions by the courts or administrations. With the emergence of a new procedural safeguard in the area of jurisdiction, namely, individual apllication to the Constitutional Court and the expectation of “appeal courts” starting to function in the near future, the rule of exhaustion of domestic remedies has gained much importance. This study focuses on the aforementioned rule with an Administrative Procedural Law point of view in the context of interventions to immovable property rights by the state excluding the state of emergency.

Expropriation, Human Rights, Right to Property, Administrative Law, Administrative Procedure Law, Exhaustion of Domestic Remedies, European Court of Human Rights, De Facto Expropriation, Zoning Plans.

GİRİŞ

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (İHAM) bireysel başvuru yapılmadan önce iç hukuk yollarının tüketilmesi kuralı Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin (İHAS) 35. maddesinin 1. fıkrasında düzenlenmiştir. Buna göre “Mahkeme bir meseleyi sadece, uluslararası hukukun genelde tanınan kuralları uyarınca tüm iç hukuk yolları tüketildikten sonra” ele alabilecektir.

İHAS’ın öngördüğü bu kuralın uygulanmasına ilişkin esaslar İHAM’in içtihatlarıyla belirginleşmiştir. Mahkeme içtihatlarından yola çıkarak iç hukuk yollarının tüketilmesinin anlamı ve kapsamının belirli bir ölçüde ortaya konulması, konuya ilişkin hukuksal rejimin çerçevesinin çizilebilmesi için zorunludur.

İHAS’ın otuzbeşinci maddesinin birinci fıkrasında aynı zamanda İHAM’a başvuru süresi de öngörülmüştür. Buna göre iç hukuk yollarının tüketilmesinden itibaren altı ay içinde Yüksek Mahkemeye başvuruda bulunulması şarttır. Biz incelememizi kamulaştırma başta olmak ve yeri geldikçe idarenin gayrimenkul mülkiyetine diğer müdahale biçimlerine değinmek üzere iç hukuk yollarının tüketilmesi ile sınırlı tutmayı tercih ettik. Başvuru süresine ilişkin rejim başlıbaşına farklı bir çalışmanın konusu olabilir.