Krallık Döneminden Iustinianus Dönemine Kadar Anahatları ile Roma’da Hukuk Eğitimi

An Outline to the Law Education in Rome From the Kingdom Period to the Reign of Iustinianus

Ahmet KARAKOCALI

Genel olarak hukuk eğitimi, hukuk uzmanlığına sahip olmak isteyenlere yönelik verilen eğitimdir ve bu eğitim, kişilerin hukuk alanında belli bir yeterliliğe sahip olmalarını ve bu yeterliliğinin hukukla ilgili siyaset, akademi ve iş alanlarında kullanılmasını sağlar.

Romalılar için hukukçu olmak ne kadar önemli ise, hukukçu yetiştirmekte en az o kadar önemliydi. Ancak her dönemde Roma’da hukuk eğitiminin aynı şekilde verildiği de düşünülemez. Bu nedenle verilen hukuk eğitimi farklı dönemlerde farklı şekillerde karşımıza çıkmaktadır.

Roma’da özellikle hukuk okullarında ve İlk İmparatorluk döneminden itibaren verilen hukuk eğitiminin, iyi ve donanımlı bir hukukçu yetiştirilmesine önemli katkılar sağladığı görülmektedir. Romalılar döneminde verilen hukuk eğitimi, günümüzde hukuk eğitimi alan kişilere hukuk eğitiminin ve donanımın nasıl verileceği sorusu üzerine ışık tutabilir. Böylelikle hukuk eğitim sistemimizi Roma hukuk eğitimi modeli ile karşılaştırarak niteliksel olarak değerlendirmelerde bulunmak mümkün olacaktır.

Roma Hukuku, Hukukçular, Hukuk Eğitimi, Siyasal Dönemler, Iustinianus.

Law education is often offered to those who are willing to specialize in jurisprudence and such an education assures that these people have proficiency in the field of law and that they use this proficiency in fields related to law such as politics, academics and trade.

It was as important to train jurists as it was to become one for Romans. However, we cannot assume that the law education in Rome followed the same structure throughout each era. Thus, we can distinguish differing law education practices from one era to another.

Considering the law education, especially starting from the Early Empire era, Roman law schools contributed widely to the education of well-known and sophisticated jurists. The law education of Rome may shed light on the question of how to provide law education to the people who are studying law in the modern times. Therefore, it will be possible to compare our law education system with the Roman law education model in order to make quantitative assessments.

Roman Law, Jurists, Law Education, Political Periods, Justinian.

GİRİŞ

Roma’da verilen eğitimin temelinde Eski Yunan sistemi yer almaktaydı ve aile babalarının aile evlatlarının iyi bir eğitim alma beklentisine sahip olmalarından kaynaklı olarak talep görmekteydi¹. Ayrıca siyaset ile ilgilenen kimselere siyaset adamı olma yolunda verilen eğitimde, hukuk eğitimine de kısmen yer verilirdi.

Roma’da hukuk ve hukuk eğitimi ise, yaşamın bir parçası ve önemli bir düşünme yöntemi olarak kabul edilmekteydi². Eski Roma döneminde de, Roma hukukçularının, hukuksal düşünüş yeteneğine sahip ve kendilerini hukuka ve adalete adamış kimseler olduğuna inanılırdı. Gerçekten de, Krallık döneminden Iustinianus dönemine kadar Roma’nın çağdaşlarından üstün olduğu alanlarından biri de hukuktu ve bunu sağlayan Romalı hukukçulardı. Bu nedenle hukukçu eğitimi de özellikle siyasi otoritelerin önem verdiği konulardan biriydi.

Roma hukuk eğitiminin genel özellikleri ile ilgili şu belirlemeleri yapmak mümkündür. Her şeyden önce belirtilmesi gereken Roma’da eğitim Eski Yunan sisteminin izlerini taşırken, hukuk alanında eğitim konusunda ise Roma’nın Eski Yunan etki ve izlerini taşımadığı görülürdü³. Gerçekten de belli bir sistematiğe sahip olduktan sonra Roma hukuk eğitimi özgün ve yeniliklere açık bir biçimde verilmiştir. Ayrıca hukuk eğitimini alanlar bakımından Roma’nın gelenekçi yapısından kaynaklı olarak cinsiyet ayrımcılığı yapıldığı, başka bir ifade ile kadınların bu eğitimi alma hakkının söz konusu olmadığı görülmektedir. Bir diğer genel özelliği ise bu eğitimi almak ya da vermek özellikle Cumhuriyet ve İmparatorluk döneminde ayrıcalık olarak kabul edilmiş ve ayrıcalıklı kimselere tanınmıştır⁴.