Principatus Döneminde Romalı Askerlerin Hukukî Durumu
The legal status of Roman soldiers in the age of Principatus
Erdal ÖZSUNAR
Roma ve diğer çağdaşı toplumlarda halk, meslekî olarak farklı sınıflara ayrılmaktaydı. Askerler ayrı bir statü olarak kabul edildikleri en eski dönemlerden itibaren gerek sosyal hayatta gerekse hukukî anlamda toplumdaki diğer sınıflardan farklı kurallara tabi olagelmişlerdir. Bu farklılıklar bazen sivil vatandaşlar karşısında ayrıcalıklar bazen de onlara göre bazı kısıtlamalar biçiminde karşımıza çıkmaktadır.
Çalışmada, öncelikle Döneminde (M.Ö.27-M.S.235–284) ’un iktidara geçmesiyle başlayan bu dönemde Roma İmparatorluğunda o zamana kadar sadece savaş zamanı toplumun belirli kesimlerden toplanan milis ordusu olarak adlandırılabilecek bir ordudan sürekli silah altında bulunan düzenli orduya geçilmesi ve askerliğin de bir tür meslek olarak kabul edilmesi ele alınmıştır. Sırasıyla Roma ordusunun askerler, subaylar, lejyonerler (), destek birlikleri () imparatorluk muhafızları ve donanmadan oluşan yapısı ele alınmıştır. Askerlik hizmetinden yasaklılar ve muaflar ile askerliğe girişin sosyal statüde meydana getirdiği değişiklikler, askerlere özgü suçlar olan firar, düşmana kaçmak, emre itaatsizlik, vatana ihanet, teçhizatın satılması vd. ile bunların cezaları ele alındıktan sonra maaş ve ganimete ilişkin açıklamalar yapılmıştır.
Son olarak askerlik hizmetinin sona erme biçimleri olan normal emeklilik (), malulen emeklilik (), askerlikten çıkarılma () veya çeşitli nedenlerle arızi (geçici) askerlikten çıkarılma türleri ve emeklilerin () sahip oldukları haklar ve imtiyazlar ele alınarak çalışma bitirilmiştir.
Çalışmada askerlerin Özel Hukuk bakımından durumlarına, asker kişilerin evlenme yasaklarına ve tâbi olduğu rejime, asker kişilerin vasiyetnamelerine, miras hukuku ve bu bağlamda ‘’ kavramına ve Roma’da askerlerin mülkiyet edinmesine ilişkin önemli bir kavram olan ‘’ kavramlarına değinilmemiştir.
, Asker, , , Muafiyet, Askerî Cezalar, Immunitas, , .
In Roman and the other contemporaneous societies, people used to be divided into various vocational groups. Soldiers have been subject to different social orders and legal rules other than the people in the society since the early ages they were accepted as a separate status in social life. When compared to ordinary people, in some cases these dissimilarities come into existence as a privilege. On the other hand in some cases, these dissimilarities appear as a restriction.
Firstly, the replacement of the system of citizen-conscription only decreed in emergencies by a standing professional army in the age of (27 BC-AD 235-284) from the beginning of the reign of has been examined in this study. Then the components of Roman army such as officers, legions, auxiliary forces, Praetorian Guards and navy forces have been analyzed relatively. After having dealt with the matters such as banning and exemption from military service, the changes brought by the entering the military, seen in social status and criminal offences peculiar to military forces, wages of soldiers and the division of war-booty have been explained.
Lastly, separations and discharges from military service and their types such as , , and the rights and privileges enjoyed by veteranihave been discussed.
The legal status of Roman soldiers in the aspect of private law for instance the matters such as marriage prohibition, wills drawn up by soldiers and the concept of and are not in the scope of this study.
, Roman soldiers, , , Exemption From Military Service, Military Offences, ,
GİRİŞ
Roma ve diğer çağdaşı toplumlarda halk ve meslekî olarak farklı gruplar yer almaktaydı. Askerler ayrı bir statü olarak kabul edildikleri en eski dönemlerden itibaren gerek sosyal hayatta gerekse hukukî anlamda toplumdaki diğer sınıflarla farklı kurallara tabi olagelmişlerdir. Bu farklılıklar bazen sivil vatandaşlar karşısında ayrıcalıklar bazen de onlara göre bazı kısıtlamalar biçiminde karşımıza çıkmaktadır.
Çalışmada Romanın Siyasal Tarihinin önemli dönemlerinden olan Principatus Döneminin (M.Ö. 27- M.S. 235-284) seçilmesinin nedeni Principatus Döneminin başlangıcı sayılan İmparator Augustus’un iktidara geçmesiyle başlayan bu dönemle birlikte Roma İmparatorluğu’nda o zamana kadar sadece savaş zamanı toplumun belirli kesimlerden toplanan milis ordusu olarak adlandırılabilecek bir ordudan sürekli silah altında bulunan, yani düzenli bir orduya geçilmesidir.
Principatus Döneminde dolayısıyla askerliğin de bir tür meslek olarak kabul edilmesi bu dönemde Roma Kamu Hukuku uygulamasında yerleşmiş, askerlere ve askerlik mesleğine ilişkin önemli düzenlemeler ortaya çıkmıştır.
