Anayasal Yönetimde Yasa Yapım Süreci ve Hukukun Üstünlüğü

Hukuk Devleti ve modern demokrasi arasında gerek yasa yapımı ve gerekse anayasa yapımı süreci bakımından olumlu ve yakın bir ilişki vardır. Bununla birlikte, demokrasi pozitif iktidarın, hukuk devleti ise negatif iktidarın bir yansımasıdır. Bu durum aynı zamanda birtakım çelişmeleri de beraberinde getirmektedir. Bunun çözümü ise günümüzde bir anayasal yönetimin inşası ile mümkün olabilmiştir.

Hukuk Devleti, Anayasacılık, Yasa Yapım Süreci, Demokrasi.

There is positive and close relationship both law making and contitution making process between rule of law and modern democracy. However rule of law is a reflection of the negative power while democracy of the positve power. This situation also brings in some contradictions. Today the solution of this is possible with the contruction of a constitutional government.

Rule of Law, Constitutionalism, Law Making Process, Democracy.

GİRİŞ

Polis devleti, genelde hukukla bağlı olmayan devleti ifade ederken, “hikmet-i hükümet” ve “devletin yüksek menfaatleri” gibi deyimler de bu bağlamda yer alırlar¹. Aslında polis devletinden ya da hukuk devletinin zıddından geniş anlamda anlaşılması gereken, “keyfi yönetim”dir. Açıktır ki, herhangi bir keyfi yönetimin varacağı nokta otoriter ya da totaliter bir siyasal sistemdir ve böyle bir yönetim biçiminde hukukun üstünlüğünden, hukuk devletinden söz edilemez. Keyfi yönetimler, hukukla bağlı değildirler. Nitekim polis devletinin karşıtı olan hukuk devletinin amacı da, “keyfi gücün yarattığı tehlikeyi asgariye indirmek; istikrarsız, açık-olmayan ve geçmişe dönük yasaların neden olduğu kişisel özgürlük ve onur ihlallerini önlemektir”².

Bununla birlikte, hukuk devletini gerçekleştirebilmek, yalnızca keyfi yönetimleri bertaraf etmekten geçmemektedir. Hukuk devletinin keyfi yönetimin karşıtı olması gibi, kanun devleti de olmadığı sonucu bize bazı ipuçları vermekle birlikte yeterli değildir. Bizim, hukuk devletinin yapıcı unsurlarını belirlemeye ihtiyacımız vardır. Bunlar başlıca; 1) devletin hukuka uygunluğunu sağlayan ilke ve kurallar, 2) bu uygunluğu sağlayacak yargı denetimi, 3) bu mekanizmanın etkin işleyişi için gerekli olan yargı bağımsızlığı ve 4) adil yargılanma ilkesinin gerektirdiği güvencelerdir³. Hukuk devletinin ne olduğunu belirlemede bunlar yeterli görülebilir. Fakat kanaatimizce hukukun üstünlüğü ilkesinin tam anlamıyla egemen olduğu ideal yönetim biçimine ulaşabilmiş değiliz. Belki de hiçbir zaman bu ideale ulaşamayacağız. Önemli olan kat etmemiz gereken yolumuza devam ederken, ulaştığımız değerleri geriye dönmeden koruyabilmektir.

Bu noktada, ifade edeceğimiz şeyler de söz konusu değerler ile asıl yasa yapımı sürecinin ilke ve kurallarının belirlenmesinde vardığımız mesafenin altını çizmeye çalışmak olacaktır. Bir diğer ifadeyle, devletin ve onun temel iktidarlarının (yasama, yürütme ve yargı) hukuka uygunluğunu sağlayacak ilke ve kuralların salt felsefi tartışmasını değil, siyaset felsefesi yönünü ele almak istiyoruz. Hukuk devletini gerçekleştirebilme bakımından uygulanması gerekli teknikleri bu noktada dışarıda bırakacağız.