Silahlı İnsansız Hava Araçları Kullanımında Karşımıza Çıkan İki Kavram: Hedefleyerek Öldürme ve Meşru Müdafaa

Şenol KURT

Bilişim alanındaki teknolojik yenilikler, yapay zekâ ve mekatronik konusunda son yıllarda meydana gelen hızlı gelişmeler, insansız sistemleri bir bilim kurgu konusu olmaktan çıkarmış ve 21’inci yüzyılın muharebe alanına sokmuştur. Bu sistemler içinde öne çıkanlar ise İnsansız Hava Araçları (İHA)’dır. İHA’lar, Vietnam Savaşı ve sonrasında Lübnan, Kosova, Irak, Somali, Afganistan ve Pakistan’da, hem klasik muharebe şartlarında hem de terörle mücadelede etkin olarak kullanılmıştır. Gelişen teknoloji ile birlikte yoğun olarak kullanılmaya başlayan, başta silahlı İHA’lar olmak üzere insansız sistemler konusunda karşımıza çıkan en önemli problem bu sistemlerin ve bu sistemlerle icra edilen harekâtın hukuka uygunluğu konusudur. Bu çalışmada silahlı insansız hava araçları ile icra edilen harekâtın hukuki yönü, hedefleyerek öldürme, meşru müdafaa ve önleyici meşru müdafaa çerçevesinde ele alınmıştır.

İnsansız Hava Aracı, Hedefleyerek Öldürme, Yaşam Hakkı, Meşru Müdafaa, Önleyici Meşru Müdafaa.

Due to technological innovation in the field of informatics, artificial intelligence and rapid developments occuring in recent years in mechatronics, unmanned systems have ceased to be a subject of science fiction and are placed into the battlefield of this century. Those that stand out in these systems are Unmanned Aerial Vehicles (UAV). After the Vietnam War, UAV’s have been used actively in both the fight against terrorism and classic battle conditions in Lebanon, Kosovo, Iraq, Somalia, Afghanistan and Pakistan. The most important problem we face with armed UAVs and unmanned systems is whether these systems and operations conducted with these systems is in compliance with law. In the study the legal aspects of the operation that is performed with armed unmanned aerial vehicles and targeted killing is discussed within the framework of self defence and anticipitory self defence.

Unmanned Aerial Vehicles, Targetted Killings, Right to Life, Self Defense, Anticipitory Self Defense

1. GİRİŞ

Demokrasi alanındaki gelişmelere paralel olarak, insan hayatının önemi konusundaki hassasiyet artmış ve muharebelerde zayiatın azaltılması, kamuoyu önünde öncelikli konular arasında yer almıştır. Bununla doğru orantılı olarak insansız sistemlere yönelik çalışmalar ivme kazanarak devam etmiştir.

Günümüze kadar ki gelişim süreci içerisinde İnsansız Hava Aracı (İHA) kullanım konsepti ve amaçları oldukça değişikliğe uğramıştır. Başlangıçta; güdümlü mermileri en etkin şekilde kullanabilme, muharebe menzilini artırma, keşif ve gözetlemeyi düşmana ikaz vermeden yapabilme ve gerçek zamanlı görüntü istihbaratını sağlayabilme amaçlı kullanılırken; günümüzde, tespit edilen hedeflere taarruz edebilecek şekilde silah yüklü İHA’lar harekât alanına girmiştir. Önümüzdeki yıllarda birbirleri ile hava muharebesi yapabilecek İHA’ların harekât ortamında yer alabileceği öngörülmektedir. Özellikle silahlı İHA’ların yaşadığımız yüzyılda ve gelecekte ülkelerin silahlı kuvvetleri için vazgeçilmez bir öneme sahip olacağı değerlendirilmektedir.¹

İHA teknolojilerindeki gelişmeler çerçevesinde İHA’ların kullanımında “hedefleyerek öldürme” gibi yeni kavramlar ortaya çıkmış, bu durumun doğal sonucu olarak “meşru müdafaa”, “yaşam hakkı” gibi kavramların yorumlanmasında ve bu kavramların ortaya çıkardığı hukuksal değerlendirmelerde ciddi tartışmaların ortaya çıkmasına neden olmuştur.