Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Shchokin - Ukrayna’ya Karşı Davasının İncelenmesi

A Comment on the ECtHR’s Shchokin v. Ukraine Judgement

Mert NOMER

Çalışmada Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin, Shchokin’in Ukrayna’ya karşı açtığı davada (Başvuru No: 23759/03, 37943/06, 14.01.2001) verdiği karar değerlendirilmiş olup aynı zamanda Ukrayna’da iç hukuk yolları tüketilirken göz ardı edilen Anayasa’ya aykırılık hususu ve normlar hiyerarşisi teorisiyle ilgili düşünceler dile getirilmiştir. Bu bağlamda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi; Ukrayna’da normlar hiyerarşisine aykırı olarak vergisel düzenlemelere ilişkin yayımlanmış Kararname yerine Kararname’nin uygulanışını göstermek amacıyla çıkarılan, normlar hiyerarşisinde daha ast konumda bulunan ve Kararname hükümlerine aykırı hükümler barındıran Yönetmeliğin uygulanmasının hukuka, normlar hiyerarşisine ve yasalara aykırı olduğunu belirlemiştir. Bu belirleme yapılırken aynı zamanda vergi oranlarının hesaplanmasında başvurucu açısından ulaşılabilirlik ve öngörülebilirlik ilkelerine aykırılığı tespit etmiş olup, vergiler karşısında hukuksal güvenliği belirsizleştiren düzenlemelerin AHİS Ek Protokol 1. Maddeyle korunan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir. Bu kararın ülkemiz vergi düzenlemeleri iyi bir örnek olduğuna kuşku yoktur.

Shchokin, Normlar Hiyerarşisi, Verginin Yasallığı, Mülkiyet Hakkı, Öngörülebilirlik

The following Article is a review about ECtHR’s Shchokin v. Ukraine App. No: 23759/03, 37943/06, 14.01.2001 judgement. While reviewing the Judgement, deficiencies throughout the period of exhausting the domestic remedies in Ukraine were examined. Internal authories did not take any notice of unconstitutionality or considered the theory of hierarchy of norms.

Shchokin, Hierarchy of Norms, Principle of Legality on Taxation, Property Right, Foreseeable

1. OLAY

Yuriy Shchokin, gelir vergisi sorumluluğunda hukuka aykırı artış yapılarak idari mercilerin mülkiyet hakkını ihlal ettiğini iddia etmektedir. Shchokin, Ukrayna vatandaşı olup Kharkiv'de yaşamaktadır.¹

Başvurucu 2002 yılının Mart ayında Oktyabrskyy Bölge Vergi Dairesi'ne 2001 yılındaki gelir vergisi beyannamesini sunmuştur. Beyannamede şirketinin işyeri merkezinde kazanılan ve merkez dışında kazanılan geliri, ayrı ayrı belirtilmiştir.²

Şirket merkezinde kazanılan gelire uygulanacak vergi, artan oranlı vergi tarifesi üzerinden tarh edilmiştir. Söz konusu tarife 26 Aralık 1992 yılında ilan edilen 13-92 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi'nin 7/1 maddesinde düzenlenmektedir. Merkez dışı gelirler için aynı Kararname'nin 7/3. maddesi uygulanarak gelir üzerinden sabit %20 vergi tarh edilmiştir.³