İstanbul Sismik Riskin Azaltılması ve Acil Durum Hazırlık Projesi (ISMEP)

Kazım Gökhan ELGİN

İstanbul, Kuzey Anadolu fay hattına olan yakınlığı, artan yüksek nüfusu ve mevcut ticari/sanayi faaliyetlerin yoğunluğu göz önünde bulundurulduğunda zarar görebilirliği en yüksek şehirdir. Önümüzdeki yıllarda meydana gelebilecek olası büyük bir depremin fiziksel çevre ve ekonomi sektöründe yaratabileceği büyük yıkımlar ve yaşam kayıpları göz önünde bulundurulduğunda, mevcut kaderci yaklaşımların ve yara sarmaya yönelik politikalarının proaktif, zarar azaltma ve önlemeye yönelik yaklaşımlara dönüşmesine acilen ihtiyaç duyulmaktadır.

İstanbul Sismik Riskin Azaltılması Projesi (ISMEP) bütüncül afet yönetiminin temel esaslarını uygulamaya yönelik çalışmalar arasında önemli bir yere sahip olup, Dünya Bankası, Avrupa Yatırım Bankası, Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası ve İslam Kalkınma Bankası tarafından finanse edilmektedir. ISMEP Projesi afet yönetimi ve acil durum müdahale konularında kurumsal ve teknik kapasitenin güçlendirilmesi, öncelikli kamu binalarının depreme karşı dayanıklılığının arttırılması ve imar mevzuatının daha iyi uygulanmasına yönelik destekleyici önlemler alınması vasıtasıyla İstanbul’un muhtemel bir depreme karşı hazırlılık düzeyinin arttırılmasını amaçlamaktadır.

I. Giriş

Sismik açıdan dünyanın en aktif bölgelerinden biri olan ülkemizde günümüze kadar birçok büyük deprem yaşanmış, bu depremler sonucunda pek çok kişi hayatını kaybetmiş ve ülke ekonomisi büyük zarar görmüştür. Ülke olarak yüksek deprem riski olan Türkiye’de, Kuzey Anadolu Fay Hattı üzerinde bulunan İstanbul, yüksek nüfusu ve ticari ve sanayi faaliyetlerinin yoğunluğundan dolayı en hassas bölgedir.

Türkiye’de 17 Ağustos 1999 tarihinde yaşanan ve büyük kayıplara yol açan Gölcük merkezli deprem sonrasında deprem afetinin yaratabileceği hasarların farkına varılmış olup bu deprem, benzer riskin olduğu kentlerin odağa alınmasını sağlamıştır. 1999 depremi sonrasındaki süreçte, depremin zararlarını azaltma konusunda, afet riskinin azaltılması ve bütüncül afet yönetimi gibi hususların önemi fark edilmiştir.

Bu kapsamda, Dünya Bankası finansmanıyla oluşturulan Marmara Depremi Acil Yeniden Yapılandırma Projesi (MEER) Başbakanlık Proje Uygulama Birimi (PUB) tarafından 2000 yılında yürütülmeye başlanmıştır. MEER, İSMEP’in sonraki yıllarda oluşmasında önemli bir hazırlık aşaması olarak nitelendirilebilir. MEER Projesi kapsamında Yalova, Düzce, Bolu, Adapazarı ve Kocaeli kentlerinde yeni binalar ve yollar inşa edilmiş, altyapı geliştirme programları yürütülmüştür. Bu projede önemli tecrübeler kazanılmıştır.