İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanlarının İş Güvencesi
The Legal Assurance of Occupational Doctors or Experts on Occupational Safety
Ercan AKYİĞİT
İş sağlığı ve güvenliği çalışma yaşamının vazgeçilmez bir kurumu olup bunda özellikle de işverenlere önemli kimi yükümlerin ve sorumlulukların düştüğü bilinir. İşverenler bunları değişik yasal yöntemlerle yerine getirirler. İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı görevlendirme de bu yollardan birisidir. Ancak anılan kimselere tanınan görev, yetki ve yükümlülükler bu kişilerin işverenin hoşuna gitmeyecek tavırlar sergilemesini de gerektirebilir. Böylesi hallerde ise bunların işverenin işten atma ve sair hukuka aykırı tutumuna karşı özel bir güvenceyle donatılmasını gerektirmektedir. Böyle bir güvence sistemimize ilk kez 6645 sayılı Kanun md.1 ile 6331 sayılı İSGK.8 hükmünde yapılan değişiklikle getirilmiştir. Konunun ayrıntıları ise aşağıda sunulmuştur.
İş Sağlığı ve Güvenliği, İşyeri Hekimi, İş Güvenliği Uzmanı, Özel Güvence, İş Sözleşmesi, İş Sözleşmesinin Sonlandırılması, Hak Kaybı, Sözleşme Ücreti.
Occupational safety and health is one of the indispensable concepts of daily working life and it is well known that the most important responsibility is on the employer. Employers’ implementations on this substance might be with different legal Methods. Assignment of occupational doctors or experts on occupational safety might be one of these methods. However; responsibilities, authorizations and duties of these employees, might require them to act in a way that the employer would not like. In these kinds of situations, there should be a special legal assurance against the employer’s illegal behavior such as firing. This kind of assurance has brought in our legal system for the first time with the Code numbered 6645 Article 1 and the changes on the Article 8 of the Code of Occupational Safety and Health numbered 6331. The details on this subject are written below.
Occupational Safety and Health, Occupational Doctor, Experts on Occupational Safety, Special Legal Assurance, Labor Contract, Termination of Labor Contract, Loss of Right, Contract Fee.
I. GİRİŞ
Bilindiği üzere İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) çalışma hayatının çok önemli ve ilgili çalışanın ve işverenin iradesiyle vazgeçilemeyecek önem ve nitelikteki kavramlarından birisidir1. Bu çerçevede anılan kavramın ve kurumun istenilen düzeyde gerçekleştirilebilmesi için Devlet'e, Çalışanlara ve Çalıştıranlara ve giderek onların çalışma yaşamıyla ilgili Örgütlerine önemli ve ciddi görevler düştüğü de bilinmektedir2. Bu bağlamda Devlete düşen görevler daha genel olurken, işverenlere düşen yükümler daha çok somut olarak kendilerine ait işyerleri ve orada çalışanlarla ilgili gözükmektedir ve oldukça farklı görünüm biçimleri mevcuttur. İşte işverenlerin anılan yükümlerinden birisini işyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği hizmetleri sağlama yükümü oluşturur. İşveren de bu kapsamda anılan hizmetleri İşyeri Hekimliği ve İş Güvenliği Uzmanlığı hizmetleri sunarak /sağlayarak yerine getirmeye çalışır (İSGHY.5/6,10-18). İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerini sağlamada işverenlerin azımsanmayacak ölçüde mali külfetlerle karşı karşıya kaldığı ve yasa gereği bunu hiçbir şekilde çalışanlara yükleyemediği de gerçektir. Bu yüzden de anılan hizmetlerin sunumunda işverenlere sistemimizde belli ölçekte Devlet Desteği (İSGK.7) sağlanmakta3 olup, bu konuda bir de Yönetmelik çıkarılmıştır (İSGHDY.1-12). Şu an için geçerli yasal sistemimizde işverenlerin, eğer gerçek kişi işverense anılan hizmetleri gerekli uzmanlık ve sertifikaya sahip olmak koşuluyla bizzat kendisi dahi yerine getirebilir. Tabii böyle hallerde anılan konumdaki kişiler için işverene karşı sağlanan güvenceden yararlanacaklarını söylemek mantıksızlık olur. Fakat işveren gerçek kişi değilse veya gerçek kişi de olsa anılan hizmetleri bizzat kendisi sunmuyorsa; bu durumda ya bu iş için zaten kendisinde mevcut ve yasal şartları taşıyan personelini görevlendirecek ya da Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi (OSGB) den anılan hizmeti alacaktır (İSGK.6,8; İSGHY.12-18). İşte burada ele alacağımız güvence de tam böylesi ihtimallerde karşımıza çıkabilecektir.
II. İŞYERİ HEKİMİ VE İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI FAALİYETLERİ
İşyeri hekimliği ve İş Güvenliği Uzmanlığı daha önceden sistemimize girmiş (İş K. mülga md.81, 82) olup çeşitli yetki ve yükümlerle donatılmış bir konum olmak ve çeşitli noktalarda tartışmalar yaşanıp defalarca mevzuat değişikliği yaşanmış olsa da (4), neticede en kapsamlı ve detaylı biçimde 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (İSGK.6) ve ona dayalı ikincil mevzuat (Yönetmelik/Genelge) ile düzenlenmiştir. İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik (İGUY.) ile İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik (İHY.) konuya özgülenmiş ikincil düzenlemelerdir. Ancak tüm bunlarda ise daha sonra değişik tarihlerde çeşitli noktalarda önemli değişiklikler yapılmıştır. Gerçekten de 6331 sayılı Kanunda önce 6495 sayılı Kanunla ve Eylül 2014'te ise 6552 sayılı Kanunla ve sonrasında ise Nisan 2015 te 6645 sayılı Kanun ile önemli değişiklikler yaşanmıştır. Aynı şey ilgili Yönetmelikler için de geçerlidir. Bu inceleme bağlamında asıl üzerinde durulacak olan işyeri hekimlerinin ve iş güvenliği uzmanlarının güvencesiyle ilgili önemli hükümlere de aslında 6645 sayılı Kanunla getirilen değişiklikle biraz daha önem verildiği söylenebilir. Konu hakkında öncelikle işyeri hekimlerinin ve iş güvenliği uzmanlarının görev/yetki ve sorumlulukları-yükümlülüklerini belirleyerek başlamak ve söz konusu hususlar gerçekleştirilirken içinde bulundukları halin onların güvence ihtiyacı doğurup doğurmadığını şöyle bir sırayla açıklamak mümkündür.
Mevcut yasal sistemimize baktığımızda işyeri hekimlerine ve iş güvenliği uzmanlarına işyerlerinde İSG alanında önemli bir çok yetkinin ve görevin verildiği görülür. Bunlar yönetmelikte görev, yetki ve yükümlülük tarzında sıralanmış olup, özetle şöylece sunulabilir (İHY.md.9).
