Kooperatif Üyeliğinden Çıkarılma

Termination of Membership in Cooperative

Etem KARA

Bir tüzel kişilik olarak kooperatifler, kendisine karakterini veren amaçlarla kurulmuş bir kişi topluluğudur. Bu nedenle üyesiz kooperatif düşünülemez. Ondandır ki kooperatif üyeliğinden çıkarılma, kooperatif hukukunun en önemli yasal düzenlemelerinden birisini oluşturmaktadır. Bununla paralel olarak Türk hukukunda da kooperatif üyeliğinden çıkarılma, ana sözleşmede belirtilen nedenlerle ve parasal nedenlerle olmak üzere iki kategoride düzenlemiştir.

Üyelikten Çıkarılma, Parasal Yükümlülükler, Ana Sözleşme, Çıkarma Usulü, Kişi Birliği.

Cooperative as a legal entity is one type of an association of people for some specific purpose which is characterized by their own members. Non-member cooperative are unthinkable. Therefore the legal amendment of membership’s termination in cooperative creates importand issue in cooperative law. In Turkish cooperative law, termination of membership in cooperative is amended in two catagories; the reasons provided by article of association and due to pecuniary obligation.

Membership’s Termination, Pecuniary Obligation, Article of Association, Procedure of Termination, Association of People.

GİRİŞ

Son yüzyılda, pazar ekonomisi, kooperatif anlayışında büyük değişikliklere yol açmış ve piyasa odaklı anlayış, günümüzde ağırlık kazanmaya başlamıştır¹. Bu nedenle kooperatifler, bir yandan kar temelli girişimlerden kendini ayırarak rekabetçi pazar ekonomisinde ayakta kalma²; bir yandan da sosyal sorumluluk misyonuyla yardımlaşma anlayışını sürdürme ikilemini yaşamaktadırlar³. Bununla birlikte kooperatifler, kendi içinde yardımlaşma, kendi kendini idare etme ve kendi sorumluluğunu üstlenme anlayışlarını hali hazırda sürdürmektedirler⁴. Nihayetinde, bir tüzel kişilik olarak kooperatifler, kendisine karakterini veren amaçlarla kurulmuş bir kişi topluluğudur. Bu nedenle üyesiz kooperatif düşünülemeyeceği gerçeği karşında⁵, ona karakterini veren ilkeler doğrultusunda varoluşlarını sürdürmeye devam edeceklerdir. Ondandır ki kooperatif üyeliğinden çıkarılma, kooperatif hukukunun en önemli yasal düzenlemelerinden birisini oluşturmaktadır⁶.

Çalışmamızın konusunu da Türk hukukunda"Kooperatif Üyeliğinden Çıkarılma" oluşturmaktadır. İnceleme konusu, üyelikten çıkarılma ile sınırlı olarak ele alınmıştır. Üyelikten çıkma hali, çıkarılan üyenin kooperatifle hesaplaşma süresi ve çıkarılma kararına itiraz ise inceleme konusunun kapsamı dışında tutulmuştur. Bir doktora veya yüksek lisans tezi hacmi ve iddiasından ziyade, konunun anlaşılmasına yönelik olan bu çalışmada, gerek yasal düzenlemeler gerekse doktrin ile birlikte Yargıtay içtihatları olabildiğince taranarak anlaşılabilir bir şekilde verilmeye, ihtilaflı hususlardaki tartışmalarda kendi değerlendirmemizi ortaya koyarak da konunun aydınlatılmasına katkı sağlanmaya çalışılmıştır.

Çalışmanın birinci kısmında ortaklıktan çıkarılma nedenleri üzerinde durulmuştur. Bu başlık altında, çıkarılma nedenleri, ana sözleşmede gösterilen nedenler ve parasal yükümlülüklerin yerine getirilmemesinden kaynaklı nedenler olarak iki alt başlık halinde incelenmiştir. Esasında Kooperatifler kanunun 27 maddesinde parasal yükümlülüklerin şartların gerçekleşmesi halinde - yerine getirilmemesi halinde ortaklığın kendiliğinden düşeceği öngörülmüştür.. Bir başka deyişle, kanunun 27. maddesinde bir çıkarma nedenini değil düşme nedenini öngörmüştür. Ancak kanunun ifadesiyle çelişik olarak Yargıtay'ın bu maddedeki yükümlülüklere uymamayı bir çıkarma nedeni olarak kabul etmesi karşısında, bu konu çalışmamızda kooperatif üyeliğinden çıkarılma nedenleri alt başlığı altında incelenmiştir.