Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Dünya Sağlık Örgütü’nün Hukukî Yapısı

Legal Structure of the World Health Organization

Anıl ÇAMYAMAÇ

Sağlık, insan yaşamının önde gelen en önemli unsurlarındandır. Bu önemli alanda devletler her zaman evrensel işbirliğini aramışlardır. Fakat, bu konudaki ilk farkındalıklar, Orta Doğu’dan gelen hacıların Avrupa’da yaydığı salgınların önlenmesi amacıyla 19. yüzyılın ikinci yarısında dönemin Avrupalı Devletleri tarafından düzenlenen uluslararası konferanslarla elde edilmiştir. Her ne kadar Pan Amerikan Sağlık Bürosu, Halk Sağlığı Uluslararası Bürosu ve Milletler Cemiyeti Sağlık Örgütü gibi uluslararası örgütler kurulmuş olsa da, bu konferanslar yirminci yüzyılın ilk yarısında da sürdürülmüştür. Günümüzde ise, sağlık alanındaki en yetkili organ Dünya Sağlık Örgütü’dür. İkinci Dünya Savaşından sonra kurulan Dünya Sağlık Örgütü, sağlığın dünya çapında elde edilmesi, sürdürülmesi ve korunmasında evrensel yetkileri haizdir ve üyesi olan 194 devlet ona evrensel özelliğini vermektedir. Dünya Sağlık Örgütü’nün, bir uzmanlık örgütü olarak, Birleşmiş Milletlerle de özel bir ilişkisi vardır. Dünya Sağlık Örgütü’ne, Anayasasıyla, üye devletler üzerinde, bu devletler başka türlü karar vermedikleri sürece bağlayıcı etkisi olan uluslararası anlaşma yapma ve tüzük çıkarma yetkisi verilmiştir. Ayrıca, Dünya Sağlık Örgütü, üye devletlere bağlayıcı etkisi olmayan tavsiyelerde bulunabilir. Uzun bir süre, yaklaşık elli yıl, Dünya Sağlık Örgütü üye devletler üzerinde bu bağlayıcı yetkisini (antlaşmalar bağlamında) kullanmamıştır. Bu durum, Tütün Kontrolüne Dair Dünya Sağlık Örgütü Çerçeve Sözleşmesiyle değişmiştir. Bu kısa çalışmada, Dünya Sağlık Örgütü tüm yönleriyle ele alınmaya çalışılacaktır.

Uluslararası Sağlık, Uluslararası Örgütler, Dünya Sağlık Örgütü, Birleşmiş Milletler, Uzmanlık Örgütleri.

Health is one of the most prominent components of human life. In this important field, universal cooperation has always been looked forward to by States. But, in this respect the first stirrings of the mind-set had only been achieved in the 2 half of the 19th century by virtue of international conferences held by the contemporary European Powers, in order to control the spread of epidemics in Europe because of the pilgrims coming from the Middle East. These conferences had also been maintained in the first half of the 20century although some important international organizations were established i.e. Pan American Sanitary Bureau, l’Office International d’Hygiène Public, and the League of Nations Health Organization. Today, the most competent organization in the field of health is World Health Organization (WHO). Established after the II. World War, WHO has universal authority to provide, maintain and protect the level of health worldwide, and has 194 member States which gives it its universal character. As a specialized agency, WHO has also special relation with the United Nations.In its Constitution, WHO has been given an authority to conclude international agreements or make regulations, both of which have binding effects on the member States, unless these States choose otherwise. WHO can also make recommendations to the member States, but these have no binding effects. For a long period of time, approximately fifty years, WHO did not use its treaty-wise binding powers over its member States. This situation has changed with the WHO Framework Convention on Tobacco Control. In this short essay, WHO will be analyzed in all respects.

International Health, International Organizations, World Health Organization, United Nations, Specialized Organizations.

GİRİŞ

Uluslararası örgütlerin tarihi 19. yüzyılın başlarına kadar geriye götürülebilse de1, esas etkinlikleri, evrensel nitelikli bir örgütlenmenin ortaya çıkışıyla birlikte ön plâna çıkmaya başlamış; günümüzün küreselleşen dünyasında diğer uluslararası süjeler gibi, önemleri ve etkinlikleri her geçen gün daha da artmıştır. Özellikle, ikilem yaratacak şekilde bir yanda uzmanlaşma ve konuların gitgide daralarak ayrıntılılaşması, öte yanda bütün bilimlerin grift bir biçimde birbiriyle kaynaşmaları ve ayrımlarının zorluğu, uluslararası örgütlerin uluslararası hukuk ve siyaset alanındaki etkinliklerini bir adım daha öne çıkaran etmenlerdir. Tam da bu noktada, Birleşmiş Milletler uzmanlık örgütleri kapsamında sağlık gibi insanın ve insanlığın en temel değerini oluşturan bir alanı evrensel düzeyde ele alıp, düzenleyebilme ve ona yön verebilme gücünü haiz "Dünya Sağlık Örgütü"nün etkinliğinin uluslararası düzeyde ele alınmasının ehemmiyeti yadsınamayacaktır.

Bu itibarla, bu kısa çalışmada, Dünya Sağlık Örgütü, şu alt başlıklar çerçevesinde değerlendirilecektir:

I. DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ'NÜN TARİHSEL GELİŞİMİ

Sağlık mefhumunun2 ve bu mefhuma ilişkin uluslararası düzenlemelerin veya etkileşimlerin tarihi oldukça eskilere götürülebilse de3, bugünkü düzenin temellerinin 19. yüzyılın ikinci yarısının sonuyla birlikte atılmış olduğu ifade edilebilir.4