Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Parti Disiplini ve Lider Sultasının Egemenliğin Kullanımı Üzerindeki Olumsuz Etkileri: Türkiye ve İngiltere Örnekleri Üzerinde Karşılaştırmalı Bir İnceleme

Negative Effects of Party Discipline and Leader’s Domination on The Use of Sovereignty: A Comparative Analysis on Turkey and England Case

Mustafa Çakır,Sezai Çağlayan

Siyasal hayatın temel aktörlerinden olan siyasal partiler, temsil kabiliyetleri ile ortaya çıktıkları dönemden itibaren demokrasi adına önemli roller oynamışlardır. Lakin, siyasal iktidarı ele geçirme gayesine yönelik olarak, planlı ve sürekli bir örgüt yapısının gerekliliği, parlamenterler rejimler içerisinde siyasal partilerin bir takım disiplin kuralları benimsemelerine neden olmuştur. Yazılı disiplin kurallarının yanında, teamüli olarak uygulanan ve üyelerin bazı durumlarda objektif karar almalarını engelleyen diğer disiplin kuralları ve onun daha radikal bir versiyonu olarak lider sultası, siyasal partilerin temsil misyonları üzerine gölge düşürmektedir. Ulus egemenliği anlayışı ile birlikte kaynağı halka dayandırılan egemenliğin, kullanım yetkileri, devlet organları arasında paylaştırılmıştır. Söz konusu organların siyasal partiler ile ilişkili olması, bu organların üye ve elemanlarının siyasal partilerin de üyeleri olmaları, egemenliğin kullanımı üzerinde siyasal partilerin etkili olduklarını göstermektedir. Öyle ki, katı parti disiplini ve lider sultası, ilkesi millete ait egemenliğin kullanımında olumsuz etki yaratarak, egemenliğin kullanımının, milletin iradesinden ziyade güçlü partiler ve özellikle onların liderleri tarafından gerçekleştirilmesi sonucunu doğurmuştur.

Siyasal Partiler, Egemenlik, Parti Disiplini, Lider Sultası, Türkiye, İngiltere.

Political parties as significant actors of political life with their representational skills have been playing important roles since the beginning of their establishment on behalf of democracy. However, for the purpose of takingover the government, the necessity of a planned organizational structure has led political parties to adopt a set of disciplinary rules in parliamentary regimes. In addition to the written disciplinary rules, other customary rules, which constrain the members of parties from acting in an objective way, and leader’s domination as a radical version of such disciplinary structure cast a damper over the representational duties of political parties. Together with the emergence of the understanding of national sovereignty, the use of sovereignty has been distributed among the powers of the states. The fact that these powers/organs of state are connected with the political parties of which members are also the members of state organs has shown that political parties have effect on the use of sovereignty. In fact, solid party disciplines and leader’s domination have led the use of sovereignty to become a product of powerful political parties rather than people’s will.

Political Parties, Sovereignty, Party Discipline, Leader’s Domination, Turkey, England.

§ GİRİŞ

Yirmi birinci yüzyılın liberal demokrasi anlayışı içerisinde önemli bir yere sahip olan, çoğulculuğun somutlaşabilmesinin yegâne araçları olan siyasal partiler, demokratik olma şartına bağlı kalmaksızın, otoriter ve totaliter rejimlerin uygulandığı yerlerde dahi mevcutturlar.1 Kapani’nin tanımıyla siyasal partiler, belirli bir program çerçevesinde kurulan ve siyasal iktidarı elde etme amacı taşıyan sürekli kuruluşlar olarak bilinirler.2 Siyasal toplumun vazgeçilmezi olarak kabul edebileceğimiz siyasal partilerin, halkın temsil edilmesi bağlamında önemli olduklarından şüphe edilmemekle birlikte, sürekli olmaları ve siyasal iktidarı ele geçirme amacına yönelik olarak hareket etmeleri, parti içerisinde üyelerin uymakla yükümlü oldukları bir takım disiplin kurallarının ortaya çıkmasına sebebiyet vermiştir. Parti disiplini olarak literatürde yerini alan bu olgu ve disiplinin ileri boyutlara varmasıyla parti kararlarının lider tarafından alınıyor olması gerçeği, açıkçası siyasal partilere addedilen misyonla örtüşmemektedir.

Tarihsel süreç içerisinde ortaya çıkmaları bakımından özellikle parlamenter rejimi benimsemiş ülkelerde etkisini hissettiren parti disiplini ve liderin etkinliğine bağlı olarak ortaya çıkan lider sultası, şüphesiz devletlerin iç egemenlikleri üzerinde de etkilidirler. Siyasal partilere kıyasla uzun bir tarihi geçmişe sahip olan egemenlik kavramı, Avrupa’da mutlak monarşilerin tomurcuklanmaya başlamalarıyla belirli bir tanıma kavuşmuştur.3 Kavram kısaca üstün güç olarak ifade edilebilir.4 Tek, mutlak, sürekli, bölünemez ve devredilemez olması gibi vasıfları, kavramın ilk kullanımından bu yana üzerinde tartışılan özellikleri olmuştur. Tarihi akış içerisinde meydana gelen siyasal gelişmeler, kavramın yukarıda sayılan özelliklerinin bazıları üzerinde değişmelere sebebiyet vermiştir. En basitinden, devletlerin nüfuslarının artması, kavramın devredilemezlik ilkesinde değişime neden olmuş, temsili demokrasi ile birlikte egemenlik devlet içerisinde farklı organlar arasında kullanılır hale gelmiştir. Örneğin, anayasamızın altıncı maddesi, egemenliğin kaynağının millet olduğunu belirtmesine rağmen, yedi, sekiz ve dokuzuncu maddeleri söz konusu egemenliğin kullanım yetkisini yasama, yürütme ve yargıya vermiştir.

Parlamenter sistemlerde, siyasal partilere hâkim olan parti disiplini ve onun radikal boyutu olarak tabir edebileceğimiz lider sultası olgusu, egemenliğin kullanım yetkisini elinde bulunduran yasama ve yürütme organlarıyla ilişkilendirilebilecek mahiyettedir. Nitekim söz konusu iki organın oluşumunda siyasal partilerin önemli rollerinin olması, kaçınılmaz olarak parti disiplini ve lider sultasının egemenliğin kullanım üzerinde de etkili olabileceği ihtimalini güçlendirmektedir. Bu çalışma, parlamenter sistemlerde parti disiplininin ve lider sultasının, egemenliğin kullanım yetkisine sahip yasama ve yürütme organları ile birlikte, bir noktaya kadar, tamamıyla bağımsız olarak kabul edilen yargı kuvveti üzerinde de müdahaleci bir niteliğe sahip olduğunu gösterme amacına yönelik olarak hazırlanmıştır. Parti içinde istikrarın sağlanması gibi konularda olumlu etkileri de olan parti disiplini, burada, lider sultası ile birlikte egemenliğin kullanımı üzerinde sebebiyet verdikleri olumsuzluklar bağlamında ele alınacaktır.