Banka Döviz Opsiyon Sözleşmelerinin Medeni Hukuk Açısından İrdelenmesi

Scrutinising of Foreign Exchange Options Contracts in Terms of Civil Law

Herdem Belen

Bankaların son dönemlerdeki yaygın uygulamalarından birisi, döviz opsiyon sözleşmeleridir. Sözleşme ilişkilerinde müşteriler, büyük maddi kayıplar yaşamakta, uyuşmazlıklar doğmakta, ardı ardına davalar açılmaktadır. Yargılamalarda çoğu kez, bilirkişilere, uzmanlara başvurulmaktadır. Mahkeme kararları çoğunlukla raporlara, görüşlere dayanmakta, müşterilerin değil bankaların lehine verilmektedir. Kararlarda hukuki gerekçelere pek yer verilmemektedir. Almanya’da da çokça yargıya yansıyan bu tür ilişkilerde, mahkeme kararları, sağlam gerekçelerle, çoğunlukla müşteriler lehine verilmektedir. Banka ile müşteri arasındaki döviz opsiyon sözleşmeleri, medeni hukukun birden çok alanını yakından ilgilendirmektedir. Uygulama, metnin hazırlanmasından uyuşmazlıkların doğup yargıya yansımasına kadar, medeni hukuk ilkeleri açısından bir dizi aykırılıklar içermektedir. Bilirkişi raporlarında ya da uzman görüşlerinde bunların neredeyse hiçbirisine değinilmemektedir. İncelemede, sözleşme görüşmeleri ve metnin hukuki niteliğinden başlayarak, banka-müşteri ilişkileri medeni hukukçu gözüyle irdelenmiştir. Döviz opsiyon sözleşmelerindeki sorunlar, hukuka aykırılıklar saptanmış; uygulama, niteleme yanlışlıklarına dikkat çekilmeye çalışılmıştır. Alman mahkeme kararlarından yararlanılmış, görüş ve değerlendirmelerdeki vurgularla ilgili karar bölümleri, metinde aynen aktarılmıştır.

Banka Döviz Opsiyon Sözleşmeleri, Çerçeve Sözleşmeler, Genel İşlem Koşulları, Aydınlatma Yükümlülüğü, Aşırı Yararlanma, Aldatma, İniyiyet-Dürüstlük Kuralı, Vekilin Bazı Borçları, Sorumsuzluk Anlaşmaları, Kanıt Yükü.

Foreign Exchange Option Contract is one of the recent common implementation of banks. Clients suffer from financial damages, disagreements occur, therefore cases are opened one and after, in contractual relationships. Courts frequently apply experts, during trials. Verdicts are mostly based on reports and come out in favour of banks, not clients. Legal justifications barely take place in decisions. When this kind of relations are submitted to the court in Germany, decisions are mostly come out in favour of clients with strong justifications. Foreign exchange option contracts are closely concerned to many branch of civil law. This implementation has many contradictions from preparation of the text to the end of the case, in terms of civil law. These kind of contradictions are almost never mentioned neither in reports of experts nor specialists assessment. In this analysis, bank- client relationships are scrutinised from the point of view of the civil law academic, starting contract negotiations and legal character of the text. Contradictions in foreign exchange option contract has been found and fallacies of implementation and characterization has been emphasised. During this analysis, it has benefited from German verdicts and relevant parts of resolves about point of remarks and evaluations have been literally cited in the text.

Bank Foreign Exchange Option Contracts, Frame Contract/Outline Agreement, Unfair Contract Terms, Clarifying Obligation, Lesion, Deception, Bona Fides, Some Debt of Mandatary, Irresponsibility Agreements, Burden of Proof.

§ GİRİŞ

Bankaların son dönemlerdeki yaygın uygulamalarından opsiyon sözleşmeleri, müşterilerin ardı ardına davalar açmasıyla sonuçlanmaktadır. Tıpkı Japon Yeni/İsviçre Frangı'na endeksli kredilerde olduğu gibi, burada da başrol banka ve döviz kavramlarındadır. Çünkü uyuşmazlıkların önemli kısmı, bankalarla yapılan döviz opsiyon sözleşmelerinde yaşanmaktadır. Çünkü para değeri değişmelerini en iyi bilebilecek durumda bulunan, işi aslen paradan para kazanmak olan bankalar, bu kez müşterilerine e-postalar, telefonlar, işlemler için geldiklerinde yaptıkları tanıtımlarla döviz opsiyonlarını önermektedirler. Müşterilerle çerçeve sözleşmeler imzalanmakta, sözleşme ilişkileri başladığında bir süre her şey yolunda gitmektedir. Müşteriler, bir-iki, bilemediniz üç-dört kez küçük tutarlarda kazançlar sağlamaktadır. Sonra bir gün bankadaki yüklü miktardaki (örneğin çerçeve sözleşme yapılırken teminat olarak talep edilen tüm) parasını kaybetmektedir.

Başlayan telefon görüşmeleri, e-posta yazışmaları, bazen müşteri temsilcileriyle kahve içerek dertleşmeler uzlaşma getirmemektedir. Çoğu kez müşteriler, uyuşmazlığı yargıya taşımaktadır. Yargılamalarda müşterilerin savunmaları, çerçeve sözleşmelerden, çerçeve sözleşmenin kurulmasını takiben gerçekleştirilen somut iş/işlemlere, iş/işlemlerin şekillerinden içeriklerine kadar medeni hukukun temel kavramlarıyla, borçlar hukuku genel hükümlerine aykırılıklar manzumesi oluşturmaktadır. Bankaların savunmalarıysa tıpkı Japon Yeni/İsviçre Frangı'na endeksli kredilerde olduğu gibi karşılıklı birbirine uygun irade açıklamalarıyla kurulmuş sözleşmelerin varlığı, sözleşme hükümlerinin geçerliği, müşterilerin aykırılık ileri sürümlerinin -dilekçelerdeki yanlış kullanımlarla iyiniyet- teknik anlamda doğru kavramla dürüstlük kurallarına aykırılığı manzumeleri.

Çalışmamızın başında döviz opsiyon sözleşmeleri hakkında kısa bilgi verilip, ardından çerçeve sözleşmelerle, sonraki iş/işlemler, medeni hukuk ve borçlar hukuku temel ilkeleri açısından değerlendirilecektir¹.