Eşlerden Birinin Yaptığı Sağlararası Karşılıksız Kazandırmaların Edinilmiş Mallara Katılma Rejimine ve Miras Hukukuna İlişkin Kurallar Kapsamında Değerlendirilmesi

Evaluations on Acquisitive Dispositions Made Without Consideration by One of the Spouses in the Lifetime, Within the Scope of the Rules Concerning the Regime of Participation in Acquired Property and Concerning the Inheritance Law

Gamze TURAN BAŞARA

Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 229/b.1. maddesi uyarınca, edinilmiş mallara katılma rejimine tabi eşlerden birinin mal rejiminin sona ermesinden önceki bir yıl içinde, diğer eşin rızasını almadan, olağan hediyeler dışında yapmış olduğu karşılıksız kazandırmalar, katılma alacağının hesabında değer olarak edinilmiş mallara eklenir. Böylece belirli bir malvarlığı değerinin, mal rejiminin tasfiyesinde edinilmiş malvarlığı kesiminde bulunmamasına rağmen, artık değerin tespitinde değer itibariyle hesaba katılması sağlanmış olmaktadır. Şayet karşılıksız kazandırma diğer eşin rızasıyla yapılmışsa veya kazandırma diğer eş lehine yapılmışsa, o takdirde artık mal rejiminin tasfiyesinde herhangi bir şekilde hesaba katılması söz konusu olmaz.

Mal rejimine ilişkin kurallar çerçevesinde hesaba katılan sağlararası karşılıksız kazandırma, denkleştirmeye veya tenkise tabi bir kazandırma niteliğinde ise, mal rejiminin ölümle sona ermesi halinde, miras hukuku hükümleri kapsamında hesaba katılması da gündeme gelebilir. Bu durumda söz konusu sağlararası karşılıksız kazandırma bakımından, hem edinilmiş mallara katılma rejiminin tasfiyesine ilişkin hükümlerin, hem de miras hukukunun denkleştirmeye ve tenkise ilişkin hükümlerinin göz önünde tutulması gerekir. Mal rejiminin tasfiyesine ilişkin hükümler, miras hukukuna ilişkin hükümlerin uygulanmasını ortadan kaldırmaz. Ancak durumun niteliği gereği, mal rejiminin tasfiyesine ilişkin hükümler, miras hukukuna ilişkin hükümlerden daha önce uygulama alanı bulur.

Sağlararası Karşılıksız Kazandırma, Mal Rejimi, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi, Denkleştirme, Tenkis.

According to the Article 229/b.1 of the Turkish Civil Code (“TCC”); the acquisitive dispositions, made without consideration by one of the spouses subject to the regime of participation in acquired property, without the other spouse’s consent, within one year prior to the dissolution of the property regime, with the exception of the usual occasional gifts, shall be added to the acquired properties, as a value in the calculation of the participation share receivables. Thereby, it is ensured that a specific asset value is taken into account as a value in the determination of the surplus value, despite it is not included in the types of acquired properties, in the liquidation of the property regime. If the acquisitive disposition without consideration has been made with the consent of the other spouse or if the acquisitive disposition has been made in favor of the other spouse; then, such disposition shall never be taken into account in the liquidation of the property regime.

If an acquisitive disposition made without consideration in lifetime, which is taken into account within the framework of the rules concerning the property regime, bears the characteristics of an acquisitive disposition subject to offset or abatement; it may also be taken into account within the scope of the provisions concerning the inheritance law, in the case of dissolution of the property regime due to death. In this case, both the provisions concerning the liquidation of the regime of participation in acquired property and the provisions of the inheritance law, concerning abatement and offset, should be taken into consideration with regard to such acquisitive disposition made without consideration in lifetime. The provisions concerning the liquidation of the property regime do not impede the enforcement of the provisions concerning the inheritance law. However, as required by the nature of the case, the provisions concerning the liquidation of the property regime shall apply primarily than the provisions concerning the inheritance law.

Acquisitive Disposition Made Without Consideration in Lifetime, Property Regime, The Regime of Participation in Acquired Property, Offset, Abatement.

I. Giriş

Evli bir kimsenin ölümüyle birlikte mal rejiminin tasfiyesi ve bunun yanında mirasçılar açısından terekenin tespiti ve paylaşılması yapılmalıdır. Bu kapsamda, eşlerden birinin sağlığında yaptığı karşılıksız kazandırmanın mal rejimine ilişkin kurallara göre eşlerin elde edecekleri katılma alacağının tespitinde hesaba katılması söz konusu olabileceği gibi, miras hukukuna ilişkin kurallar çerçevesinde denkleştirmeye veya tenkise tabi olmak suretiyle hesaba katılması da gündeme gelebilir.

Türk Medenî Kanunu (TMK) m.229/1-1’e göre, eşlerden birinin mal rejiminin sona ermesinden önceki bir yıl içinde, diğer eşin rızasını almadan, olağan hediyeler dışında yapmış olduğu karşılıksız kazandırmalar, edinilmiş mallara değer olarak eklenir. Ayrıca TMK’nın 241’inci maddesi uyarınca, tasfiye sırasında, borçlu eşin malvarlığı veya terekesi, katılma alacağını karşılamadığı takdirde, alacaklı eş veya mirasçıları, edinilmiş mallara hesaben eklenmesi gereken sağlararası karşılıksız kazandırmayı, bunlardan yararlanan üçüncü kişilerden, eksik kalan miktarla sınırlı olarak isteyebilirler. Mal rejimine ilişkin kurallar çerçevesinde hesaba katılan karşılıksız kazandırmanın, geriye kalan miktarıyla sınırlı olarak, miras hukuku hükümleri kapsamında hesaba katılması gündeme gelebilir. Karşılıksız kazandırma, diğer eşin rızasıyla yapılmışsa veya kazandırma diğer eş lehine yapılmışsa, o takdirde artık mal rejiminin tasfiyesinde herhangi bir şekilde hesaba katılmasından söz edilemez.

Eşlerden birinin sağlığında yaptığı karşılıksız kazandırmanın mal rejimi hukuku veya miras hukuku hükümlerine göre hesaba katılması meselesini, kazandırmayı yapan eşin veya diğer eşin önce ölmüş olması ihtimaline göre ayrı ayrı değerlendirmek gerekir.