Ceza Muhakemesi Hukukunda Hukuki Çare ve Kanun Yolu Kavramları Bağlamında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nın İtiraz Yetkisi

Legal Redress and Legal Remedy Terms in Criminal Procedure Law and Objection of the Chief Prosecutor of the Court of Cassation in This Context

Uğur ERSOY

“Errare humanum est.” (Hata, insan içindir). Bu özdeyişten de anlaşılacağı üzere, insanların yaptıkları işlerde ve aldıkları kararlarda yanılmaları ve hata yapmaları yaradılışlarının bir sonucudur. Bu itibarla insan olmaları hasebiyle hakim ve savcılar ile yargılamada görev alan diğer kişilerin de yanılmaları ve hata yapmaları imkan dahilindedir. İşte bu sebeplerden ötürü kanun koyucular, verilen kararların bir kez daha denetlenmesini sağlamak suretiyle mevcut ve muhtemel hataların mümkün olduğunca önüne geçmeye çalışmaktadırlar. Bu nedenle kabul edilmiş yollara üst kavram olarak hukuki çareler denilmektedir. Çalışmamızda hukuki çare ve kanun yolu kavramlarından ne anlaşılması gerektiği ortaya konulduktan sonra, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nın itiraz yetkisi ele alınıp incelenecektir. Hukuki çareler ve kanun yolları yalnızca ceza muhakemesi hukukuna özgü kurumlar olmadığından, bu kurumlarla ilgili önemli çalışmaların yapıldığı medeni usul hukukundaki değerlendirme ve tespitlerden de çalışmamızda istifade edilecektir. Böylelikle interdisipliner bir bakışla konuya yaklaşılarak tespit ve önerilerde bulunulması amaçlanmaktadır.

Ceza Muhakemesi Hukuku, Hukuki Çareler, Kanun Yolu, Kanun Yolu Dışı Hukuki Çareler, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nın İtirazı.

“Errare humanum est.” (To err is human). As it is understood from this quote, erring and misapprehension of the work the people have done and the decision they have made is a result of genesis of human being. In this respect, it is possible for judges, prosecutors and other persons who took part in jurisdiction to err. Because of that reason, lawmakers try to prevent existing and potential mistakes by inspection of decisions given. Hereat approved remedies are called legal redress as a hypernym. In our study it will be primarily explained what should be understood by legal redress and legal remedy, then the right to objection of the Chief Prosecutor of The Court of Cassation will be examined. Because of legal redress and legal remedy are not only the subject of Criminal Procedure Law, assessments and determinations in Civil Procedure Law will also be used in our study. In this way, it will be aimed to make observations and suggestions with an interdisciplinary perspective in our study.

Criminal Procedure law, Legal Redress, Legal Remedy, Legal Redress Except Legal Remedy, Objection of the Chief Prosecutor of the Supreme Court.

I. CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNDA HUKUKİ ÇARE VE KANUN YOLU KAVRAMLARINA GENEL BİR BAKIŞ

Genel olarak, kanun yolu/yolları veya daha geniş bir ifadeyle hukuki çare/çareler, davanın taraflarına tanınan hukuksal bir yol olup, bununla yanlış olan veya yanlış olduğu ileri sürülen kararların yeniden incelenmesi ve değiştirilmesi sağlanır¹. Yargı organlarınca verilen her kararda yanlışlık yapılma ihtimali² bulunduğundan³, verilen kararların daha yüksek bir yargı organı tarafından denetlenmesi için her hukuk sisteminde⁴ kanun yolları/hukuki çareler kabul edilmiştir⁵.

Kanun yollarına ilişkin hükümler, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun⁶ (CMK) bir çok maddesinde değişik şekillerde ve görünümlerde düzenlenmiş olup, gerek soruşturma gerek kovuşturma aşamasının tamamlanmasına kadar geçen sürede mümkün olduğu kadar yanılmalardan arınmış saf bir sonucun ve doğru bir kararın elde edilmesini sağlamayı amaçladığından kanunun neredeyse tamamını kapsamaktadır⁷. Ayrıca kovuşturma aşaması tamamlandıktan sonra da bazı hukuki çareler CMK’da kabul edilmiştir.

Yargılama sürecinde mümkün olduğu kadar adli hatalardan arınmış bir yargılamanın ve bu yargılama sonucunda gerçeğe ulaşmış bir kararın elde edilmesi için başvurulan bu olanakları ifade etmek için gerek Türk gerekse Alman doktrininde değişik terimler kullanılmaktadır⁸. Bu terimlerden bazıları bilinçli bir şekilde kullanılırken, bazıları yabancı ülkelerde çağrıştırdıkları şekliyle, bazıları ise yazarının ona yüklediği anlamıyla kullanılmaktadır. Bütün bunlara rağmen, çalışmamızda da ayrıntılı olarak üzerinde duracağımız şekilde bu terimlerin anlamı ve kapsamı üzerinde doktrinde birlik olmadığını rahatlıkla ifade edebiliriz⁹. Doktrinde en çok “denetim muhakemesi”, “taarruz yolları” (Anfechtungsmittel)¹⁰, “hukuki çareler”, “kanun yolları” gibi terimler kullanılmaktadır.