Arama yapmak için lütfen yukarıdaki kutulardan birine aramak istediğiniz terimi girin.

Uluslararası Andlaşmaların Hukuksal Geçerliliğinin ve Etkilerinin 1969 Viyana Andlaşmalar Sözleşmesi
 Çerçevesinde Değerlendirilmesi

Harun İNCEGÜL

1969 Viyana Andlaşmalar Hukuku Sözleşmesi (VAHS) Uluslararası Andlaşmalar Hukuku’nu düzenleyen en kapsamlı metindir. Metinde devletlerarası andlaşmalara ilişkin olarak bir çok husus kaleme alınmıştır. Andlaşmaların geçerliliği de bu hususlar arasında yer almaktadır. Devletlerarasında akdedilen bir andlaşmanın hangi şartlarda geçerli olacağı ve hangi koşulların varlığı halinde geçersizliğinden bahsedileceği de söz konusu metinde detaylı olarak yer almaktadır. Andlaşmaların hukuksal geçerlilikleri için uluslararası andlaşmaların yasal yetkililerce yapılması, tarafların iradelerinin sakatlanmamamış olması ve uluslararası buyruk kurallara aykırılığının bulunmaması gerekmektedir. Bu çalışmada ilgili metinden yola çıkılarak geçerlilik koşulları ve geçersizliğe sebep olan hususlar incelenmiştir. Bununla birlikte VAHS’nde tartışmalı olduğu düşünülen noktalar da değerlendirilmeye tabi tutulmuştur.

Uluslararası Hukuk, Uluslararası Andlaşmalar, 1969 Viyana Andlaşmalar Hukuku Sözleşmesi, Uluslararası Andlaşmaların Geçerliliği, Jus Cogens.

1969 Vienna Convention on the Law of Treaties is the most comprehensive text regulating the law of treaties. On the convention, most of the issues are written related to international agreements. The validity of international agreements is one of these issues. The conditions in which an international agreement will be valid or not is regulated in detail on the aforementioned convention. For the legal validity of international agreements, they have to be made by legal authorities, will of parties not to be injured and international agreements have not to be against peremptory norms, as well. In this study, validity terms and reasons of invalidity of the international agreements have been examined under 1969 Vienna Convention on the Law of Treaties. Besides, supposed controversial points on the convention have been assessed.

International Law, International Agreements, 1969 Vienna Convention on the Law of the Treaties, Validity of International Agreements, Peremptory Norms.

GİRİŞ

Genel olarak hukuk kurallarının doğuşunu ifade eden ‘kaynak’ kavramı uluslararası hukuk bakımından da aynı manada kullanılmaktadır. Ancak iç hukuk ile yani ulusal hukuk ile uluslararası hukuk kaynakları birbirinden çoğu yönü itibariyle farklılık gösterir. Bu farklılığın özünde hukukun oluşum süreçlerinin ve sujelerinin yer aldığını söylemek mümkündür. Uluslararası hukukta kaynak denildiğinde hareket noktamızı Uluslararası Adalet Divanı (UAD) Statüsü’nde yer alan 38. madde1 oluşturur. Madde metni ile uyuşmazlıkların çözümünde nelerin referans alınacağına işaret edilirken, uluslararası hukukun kaynakları da belirtilmektedir. Hükümde dikkati çeken hususlardan biri uluslararası andlaşmaların ilk sırada anılmasıdır. Devamında uluslararası teamül, hukukun genel ilkeleri, yargı kararları ve doktrin2 de UAD Statüsü’nün ilgili hükmünde yer verilen diğer kaynaklar olarak görülür. Elbette ki Statü ile kaynak sınırlaması ve sıralaması yapılmamaktadır. Zira uluslararası kaynaklar arasında bir hiyerarşinin olup olmadığı tartışmalı bir konudur. Bu konuda farklı görüşlerin ortaya çıktığı görülmektedir. Fakat uluslararası andlaşmaların uluslararası toplum düzeninin sağlanmasında ne derece ehemmiyetli olduğunun anlaşılması bakımından Statünün ilgili hükmünü önemli bir referans olarak kabul etmek gerekir.

Sözleşmelerin iç hukuklarda geçerli olabilmesi için nasıl ki belli bazı şartları taşıması ve hukuk düzenine aykırı olmaması gerekiyorsa, bu benzetme ile uluslararası andlaşmaların geçerli olmalarıyla ilgili olarak da, uluslararası düzenin aradığı belli başlı şartların bulunduğunu ifade edebiliriz. Bu doğrultuda çalışmamızda uluslararası hukuk ve uluslararası toplum düzeni için ne denli önemli olduğu bilinen uluslararası andlaşmaların geçerli olmalarının nelere bağlı olduğu, geçersizliklerine sebep olan hususlar, geçersizliklerinin sonuçları ile uluslararası andlaşmaların gerek taraflar gerekse taraf olmayan üçüncü kişiler bakımından etkileri incelenecektir. Uluslararası andlaşmalara ilişkin terim sorunu ve kaynaklar arasındaki hiyerarşi ve buna yönelik tartışmalar ise konunun amacından uzaklaşılmaması amacıyla çalışmamızda ayrıntılı inceleme konusu yapılmayacaktır.

1. GENEL OLARAK

Uluslararası uygulanan hukukta andlaşmalara ilişkin hükümleri içeren ve andlaşmalar hukukuna ilişkin kuralları belirleyen en önemli kaynak 1969 Viyana Andlaşmalar Hukuku Sözleşmesidir (VAHS)3. Bu sözleşmede uluslararası bir andlaşmanın ne olduğu belirtilmektedir. Söz konusu anlaşmanın 2 (a) maddesine göre; "andlaşma", ister tek bir belgede, isterse iki veya daha fazla ilgili belgede yer alsın ve (kendine) mahsus ismi ne olursa olsun, Devletler arasında yazılı şekilde akdedilmiş ve uluslararası hukuka tabi olan uluslararası anlaşma (mutabakat) demektir4.